भारतको आयुष मन्त्रालयले पतञ्जलिको तर्फबाट कोरोनाको औषधि फेला पार्ने दाबीमा मिडियामा प्रकाशित प्रतिवेदनप्रति ध्यानाकर्षण भएको जनाएको छ ।

मन्त्रालयले स्पष्ट बताएको छ कि कथित वैज्ञानिक अध्ययनको दाबीको सत्यता र विवरणको बारेमा मन्त्रालयलाई कुनै जानकारी छैन। पतञ्जलिले मंगलबार कोरोनिल ट्याब्लेट र श्वासारि वटी नामक दुई औषधिको सुरुवात र्गयो, जुन कम्पनीले कोरोनाको रोगको आयुर्वेदिक उपचारको दाबी गरेको छ।

मन्त्रालयको बयान अनुसार पतञ्जलिलाई सूचित गरिएको छ कि यस्तो औषधिको विज्ञापन निषेध गरिएको छ। त्यस्ता विज्ञापनहरू ड्रग र जादू उपचार (आपत्तिजनक विज्ञापन) ऐन, १९५४ अन्तर्गत कभर गरिएको छ । कोरोना महामारीको सम्बन्धमा केन्द्रीय सरकारले जारी गरेको निर्देशनमा यो पनि स्पष्टसँग भनिएको छ। यो आयुर्वेदिक औषधिहरूको विज्ञापनमा पनि लागू हुन्छ। मन्त्रालयले २१ अप्रिल २०२० मा एक सूचना जारी गरेको छ । जसमा भनिएको थियो कोरोनालाई लिएर आयुष मन्त्रालयको सुपरिवेक्षणमा अनुसन्धान अध्ययन कसरी गर्ने भनेर ।

आयुष मन्त्रालयले पतञ्जलि आयुर्वेद लिमिटेडलाई औषधिको नाम र यसमा प्रयोग हुने कम्पोनेन्टको विवरण सोधेको छ। यसको साथसाथै यो पनि सोधिएको छ कि कहाँ औषधिको बारेमा अध्ययन गरिएको हो वा कुन अस्पतालमा, कुन प्रोटोकल अनुसरण गरिएको । मन्त्रालयले पनि नमूनाको आकार के हो भनेर सोधेको छ, संस्थागत नीतिशास्त्र समिति क्लियरेन्स प्राप्त भएको छ वा छैन, सीटीआरआई दर्ता र अध्ययनसँग सम्बन्धित डाटा कहाँ छ रु मन्त्रालयले स्पष्ट रूपमा भनेको छ कि यी सबै मुद्दाको छानबिन नभएसम्म यस औषधि सम्बन्धी दावीको बारेमा विज्ञापनमा प्रतिबन्ध लगाइनेछ। यसका साथै मन्त्रालयले औषधि इजाजतपत्रको एक प्रति उत्तराखण्ड सरकारको इजाजत पत्र प्राधिकरणबाट पनि मागेको छ र यस उत्पादनको अनुमोदनको विवरण पनि माग गरेको छ।

भारतीय चिकित्सा अनुसन्धान परिषदका महानिर्देशक (आईसीएमआर) प्रोफेसर बलराम भार्गवले बीबीसीसँग कुराकानीमा पतञ्जलिले बनाएको औषधिको बारेमा टिप्पणी गर्न अस्वीकार गरे। उनलाई सोधिएको थियो । के यो औषधि कोरोनिल नामको कोरोना बिरामीको उपचारमा प्रभावकारी भन्नु सही हो ? उनले भने, “म त्यस्तो कुनै पनि औषधिमा टिप्पणी गर्न चाहन्न। तर आईसीएमआर यस औषधिसँग सम्बन्धित कुनै पनि प्रयासमा संलग्न भएको छैन।” केन्द्रीय औषधि मानक नियन्त्रण संगठन (सीडीएससीओ) का एक वरिष्ठ अधिकारीले बीबीसीलाई भने, “सामान्य परिस्थितिमा एउटा औषधि विकास गर्न, यसको क्लिनिकल परीक्षणहरू पूरा गर्न र यसको मार्केटिंग गर्न कम्तिमा तीन बर्ष लाग्छ।

यसको गति असामान्य परिस्थितिमा वृद्धि गर्न सकिन्छ, तर नयाँ औषधि बजारमा आउनको लागि दश महिना देखि एक बर्ष लाग्छ।“ सीडीएससीओ अधिकारीले नाम नछाप्ने सर्तमा भने,“उनको विभागलाई पतञ्जलिको यो औषधिको क्लिनिकल परीक्षणको बारेमा केही जानकारी छैन’ । यद्यपि पतञ्जलि कम्पनीका सीईओ आचार्य बालकृष्णले बीबीसीसँगको कुराकानीमा भनेका छन्, “उनको संस्थाले तेस्रो पक्षको सहयोगमा क्लिनिकल परीक्षण गरेको छ जसमा १०० प्रतिशत बिरामीलाई कोरोनिल सेवन गर्ने राहत मिलेको छ।”