‘मुख स्वास्थ्यमा गर्व गरौँ’ भन्ने नाराका साथ विश्वभर आज मुख स्वास्थ्य दिवस मनाइयो । विगतमा हेर्दा दाँत तथा मुख स्वास्थ्यका क्षेत्रमा जनचेतना विकास नभएको देखिन्छ। योजनाहरू पनि नबनेका र भएका योजनाहरू पनि कार्यान्वयन भएनन्। जनतासँगै नीति निर्माणमा बसेकाहरूलाई मुख स्वास्थ्यको महत्त्वको बारेमा चेतना बढाउन विश्व मुख स्वास्थ्य दिवस मनाउन थालिएको हो। मुख स्वास्थ्यमा गर्व गरौँ भन्नुको अर्थ मुखको स्वास्थ्यको महत्त्व बुझौँ भन्न खोजिएको हो। ओठदेखि भित्र हामीले पानी खाँदा घाँटीको कलकल गर्नेसम्मको भागलाई मुख भनिन्छ । त्यो बिचमा पर्ने दाँत, गिजा, भित्री गाला, भित्री ओठ, तालु, जिब्रो, च्यापु सबै चिज मुख भित्र पर्छन्। यसको साथसाथै मुख खोल्न या बन्द गर्ने जोर्नी पनि मुख स्वास्थ्यमा पर्छ ।

यसरी हेर्दा के बुझिन्छ भने दाँत र मुखको स्वास्थ्य हाम्रो समग्र स्वास्थ्य र पूर्ण स्वस्थ जीवनको एक महत्वपूर्ण आवश्यक भाग हो । मुख तथा दाँतको सरसफाईमा ध्यान नपुर्याउँदा दाँतमा किरा लाग्ने र गिजाको रोगको जोखिम उच्च रहन आउँछ र यो हृदय रोग, क्यान्सर र मधुमेहसँग पनि जोडिएको हुन्छ ।

स्वस्थ दाँत र गिजाहरू कायम राख्नु जीवनभरको प्रतिबद्धता हो । जति चाँडो तपार्इरहामीले मुख तथा दाँत स्वच्छताका उपर्युक्त बानीहरू नियमित रुपमा पालना गर्न सक्नु पर्छ, जस्तै ब्रस गर्ने, फ्लस गर्ने, र चिनीको सेवन सीमित गर्ने लगायतका सावधानी अपनाउन सक्यौँ भने दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्याहरुबाट बच्न सकिन्छ ।

दाँत र मुखको स्वास्थ्यबारे यथार्थ तथ्य :

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार दाँतको जरा र गिजाको रोग धेरै हदसम्म आम बन्दै गएको छ ।औषत ६० देखि ९० प्रतिशत विद्यालयका बालबालिकामा कम्तीमा एउटाको दाँत किराले आंशिक वा पूरै सखाप पारेको हुन्छ । सतप्रतिशत वयस्कहरूमा कम्तिमा पनि एउटा दन्त किरा लागेर वा अन्य गिजासम्बन्धी रोगका कारण गुमाउनु परेको हुन्छ ।
३५ देखि ४४ वर्ष उमेरका १५ देखि २० प्रतिशत वयस्कहरूमा गिजाको गम्भीर रोग हुन्छ । ६५ देखि ७४ वर्ष उमेर समूहका करिब ३० प्रतिशत मानिसको कुनै पनि प्राकृतिक दाँत छैन । धेरै देशहरूमा मुखको क्यान्सर हुन्छ ।
मुखसम्बन्धी रोगकोको जोखिम गरिब वा विपन्न जनसंख्या समूहमा धेरै देखिएको छ । आफ्नो दाँत स्वस्थ राख्नका लागि तपाईले धेरै कदम चाल्न सक्नुहुन्छ । यसरी दाँत र मुखका रोगहरुलाई धेरै हदसम्म कम गर्न सकिन्छ । जस्तै :
– दिनमा कम्तीमा दुई पटक फ्लोराइड टुथपेस्टले दाँत माझ्नुहोस् ।
– दिनमा कम्तिमा एक पटक आफ्नो दाँत फ्लस गर्नुहोस् ।
– चिनीको सेवन घटाउने ।
– फलफूल र तरकारीमा उच्च आहार खाने । सुर्तिजन्य पदार्थबाट बच्ने ।
– फ्लोराइडयुक्त पानी पिउने ।
– व्यावसायी दन्त हेरचार गर्ने ।

दाँत र मुखसम्बन्धी समस्याका लक्षणहरू :

– मुखमा अल्सर, घाउ, वा कोमल क्षेत्रहरू जुन एक वा दुई हप्ता पछि निको हुँदैन ।
– ब्रस वा फ्लस गरेपछि गिजा सुन्निने वा रगत बग्नु ।
– पुरानो सास गन्हाउने ।
– तातो र चिसो तापक्रम वा पेय पदार्थहरूमा अचानक संवेदनशीलता ।
– दुखाई वा दाँत दुखाई हुने ।
– खुल्ला दाँत ।
– गिजा घट्दै जाने ।
– चपाउँदा वा टोक्दा दुख्ने ।
– अनुहार र गाला सुन्निने ।
– बङ्गारामा क्लिक गर्नु ।
– भाँचिएको वा भाँचिएको दाँत ।
– बारम्बार मुख सुख्खा हुनु ।
यदि यी लक्षणहरू मध्ये कुनै पनि उच्च ज्वरो, अनुहार वा घाँटी सुनिएको छ भने तपाईंले तुरुन्तै उपचार गर्नुपर्छ।