एजेन्सी । केन्द्रीय बैंकहरूले स्थिर मौद्रिक नीति लागू गरेर वित्तीय स्थिरता सुनिश्चिताका साथै आर्थिक स्थायित्व र वृद्धि कायम गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् ।

विश्वव्यापी रूपमा तिनीहरूसँग विनिमय र पर्यवेक्षणमा समर्पित विशेष विभागहरू छन् । स्थापित वित्तीय कानून र नियमहरूको पालनाको निगरानी गर्न विशेषज्ञहरु पनि हुन्छन् ।

केन्द्रीय बैंकहरूको कुल सम्पत्तिले तिनीहरूको सम्बन्धित देशहरूको आर्थिक दृष्टिकोणलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । जुन मुख्यतया केन्द्रीय बैंकको सम्पत्तिमार्फत मूल्याङकन गरिन्छ ।

केन्द्रीय बैंकको वित्तीय विवरणले राष्ट्रको आर्थिक स्वास्थ्यको महत्वपूर्ण सूचकको रूपमा काम गर्दछ । केन्द्रीय बैंकको सम्पत्ति मूल्याङकन गर्दा धेरै कारणहरु रहेका हुन्छन् । त्यसकै आधारमा बैंकको सम्पत्ति मूल्याङकन हुन्छ ।

विदेशी मुद्रा सञ्चिति, जसमा मौद्रिक सुन, विदेशी मुद्रा होल्डिङ, विशेष रेखाचित्र अधिकार (एसडीआर), र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आइएमएफ) मा रिजर्भ स्थितिहरू समावेश छन् । केन्द्रीय बैंकको वित्तीय स्वास्थ्य महत्वपूर्ण सूचकहरू हुन् ।

सार्वभौम सम्पत्ति कोष संस्थाद्वारा हालैको तथ्याँकअनुसार यी रिजर्भहरूले आर्थिक झट्काहरू विरुद्ध बफर प्रदान गर्दछ । केन्द्रीय बैंकको आफ्नो मुद्राको मूल्य व्यवस्थापन गर्ने क्षमता बढाउँछ ।

विशेष रूपमा अमेरिकाको संघीय रिजर्भ प्रणाली विश्वको सबैभन्दा धनी केन्द्रीय बैंकको रूपमा पहिलो स्थानमा छ । जसको सम्पत्ति ७८ खर्ब ४० अर्ब डलर (७.८४ ट्रिलियन डलर) छ ।

दोस्रो स्थानमा पिपुल्स बैंक अफ चाइनाको ६० खर्ब डलर सम्पत्ति छ । तेस्रो स्थानमा रहेको बैंक अफ जापानको ५५ खर्ब ४३ अर्ब डलर सम्पत्ति छ ।

२७ खर्ब ७६ अर्ब डलरसहित जर्मनको डच बैंक चौथो स्थानमा छ भने पाँचौ स्थानमा रहेको बैंक अफ फ्रान्सको सम्पत्ति २० खर्ब ११ अर्ब डलर छ ।

छैठौं स्थानमा नर्वेको नर्गिस बैंकको १६ खर्ब ३२ अर्ब, सातौं स्थानमा रहेको बैंक अफ इटालीको १३ खर्ब ८३ अर्ब, आठौं स्थानमा रहेको बैंक अफ इङल्यान्डको १२ खर्ब ८८ अर्ब, नवौं स्थानमा रहेको बैंक अफ स्पेनको १० खर्ब ४९ अर्ब र १० औँ स्थानमा स्वीस नेसनल बैंक रहेको छ । स्वीस नेसनलको सम्पत्ति ९ खर्ब ४४ अर्ब डलर छ ।

युरोपेली केन्द्रीय बैंकहरूले विश्वको सबैभन्दा धनी केन्द्रीय बैंकहरूको वरीयतामा प्रभुत्व जमाएको छ । युरोपका शीर्ष १० केन्द्रीय बैंकहरू मध्ये सातको संयुक्त मूल्य १ सय १० खर्ब डलर (११० ट्रिलियन डलर) रहेको छ ।

यद्यपि, यसको विपरित, शीर्ष १० सूचीमा अफ्रिकी केन्द्रीय बैंकहरूको अनुपस्थितिमा बढ्दो मुद्रास्फीति, कमजोर वित्तीय बजार र कमजोर मौद्रिक नीति प्रसारण प्रणालीलगायत यस क्षेत्रले सामना गरिरहेका चुनौतीहरूलाई मुख्य रूपमा श्रेय दिन सकिन्छ ।

भारतको रिजर्व बैंक अफ इन्डिया (आरबिआई) विश्वकै १२ औं धनी केन्द्रीय बैंक भएको छ । भारतको अर्थतन्त्र फैलिएर विश्वकै पाँचौ स्थानमा छ ।

तरलता र विदेशी मुद्रा गतिविधिहरूको कारण मार्च ३१ सम्म आरबिआइको ब्यालेन्ससिट वार्षिक रूपमा ११ प्रतिशत बढेर ७० खर्ब ४७ खर्ब (७०.४७) रुपैयाँमा पुगेको छ । (द इन्डियन एक्सप्रेसको सहयोगमा)