एजेन्सी । भारतमा एयरलाइन्स कम्पनीहरुको बिजनेस अस्थिर छ । एयरलाइन्स बन्द हुने क्रम बढेको छ भने नयाँ एयरलाइन्स पनि आइरहेका छन् ।

बजार उथलपुथल भएका बेला निजी एयरलाइन्सले सरकारबाट उडान अनुमति पाएको छ । भारतको नागरिक उडड्यन मन्त्रालयले शंख एयरलाई उडान गर्न अनुमति दिएको छ । यो सञ्चालन सुरु गर्ने यात्रामा एक महत्वपूर्ण कोसेढुङ्गा भएको बताइएको छ ।

मन्त्रालयबाट अनुमति पाए पनि शंख एयरले नियामक निकाय सिभिल एभिएसन निर्देशानलयबाट अन्तिम स्वकिृति लिनु पर्ने हुन्छ । निर्देशनालयबाट अन्तिम स्वीकृति पाएपछि मात्र शंख एयरले उडान गर्न पाउनेछ । तीन वर्षअघि अकासा एयरले भारतमा उडान सुरु गरेको थियो । उसले अहिले मध्यपूर्वमा उडान सुरु गरिसकेको छ ।

शंख एयर उत्तर प्रदेशबाट पहिलो अनुसूचित एयरलाइन्स हो । यसको केन्द्र लखनऊ र नोएडामा हुने भएको छ । कम्पनीका अनुसार, एयरलाइन्सले भारतका प्रमुख सहरहरूलाई जोड्ने लक्ष्य राखेको छ ।

शंख एयरलाई प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (एफडिआई) र सेक्युरिटी बोर्ड अफ इन्डिया (सेबी) का प्रावधानका साथै अन्य लागू हुने नियम पालना गर्न निर्देशन दिइएको उड्डयन मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका अनुसार सञ्चालनका लागि दिइएको एनओसी तीन वर्षका लागि मान्य हुने छ ।

एयरलाइन्सले थप ‘कनेक्टिभिटी’ ल्याउने अनुमान गरिएको छ । हाल सीमित हवाई यात्रा विकल्प रहेको अवस्थामा शंखले उडान गर्न थालेपछि भारतभर क्षेत्रीय गतिशीलता बढाउने अनुमान गरिएको छ ।

इन्डिगो र एयर इन्डियाको हावी

इन्डिगो र एयर इन्डियाले भारतको उड्डयन बजारको हिस्सा ६० प्रतिशत भन्दा बढी ओगटेको छ । बजार सेयरको साथ, इन्डिगोले देशको बढ्दो उड्डयन क्षेत्रमा आफ्नो स्थितिलाई थप सुदृढ गर्दै आएको छ । यसैबीच, दोस्रो ठूलो एयरलाइन्स एयर इन्डिया पनि तीव्र गतिमा विस्तार भइरहेको छ ।

एयरलाइन्सले टाटा समूह र सिंगापुर एयरलाइन्सको सहस्वामित्वमा रहेको भिस्टारा एयरलाइन्सलाई अर्को वर्षसम्म प्राप्त गर्ने योजना बनाएको छ ।

एयर इण्डियाले एयर एसियालाई पनि प्राप्त गर्दैछ । यसलाई कम लागतको सहायक कम्पनी एयर इन्डिया एक्सप्रेससँग मर्ज गर्दैछ । जसले यसको फ्लीट र बजार उपस्थितिलाई अझ बलियो बनाउँदैछ । भारतको उड्डयन क्षेत्रमा चलिरहेको गतिविधिले ठूला एयरलाइन्सहरू बढ्दै गएका छन् ।

अहिले भारतमा रहेका साना एयरलाइन्सहरु पछि हटिरहेका छन् । आर्थिक कठिनाइ र इन्जिन विफलताका कारण गत मेमा सञ्चालन बन्द गरेको गो एयरलाइन्स इन्डिया लिमिटेड पुनरुत्थान प्रयासहरूको लागि कोष सुरक्षित गर्न संघर्ष गरिरहेको छ ।

त्यसैगरी अर्को क्यारियर स्पाइस जेटले पाँच वर्षमा निरन्तर घाटाको सामाना गरेको छ । लिज भुक्तानी र पूर्वनिर्धारित लगायत बढ्दो वित्तीय चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ । जसले खारेजीको प्रक्रिया निम्त्याउने संभावना बढाएको छ ।

वित्तीय संकटका बीच स्पाइस जेटको बजार हिस्सा सन् २०२३ को जनवरीमा ५.६५ बाट घटेर अगस्टमा २.३५ मा झरेको छ । सन् २०२१ मा कुनै समय १०.५५ बजार सेयर भएको स्पाइस जेटले निरन्तरता पाउन कोष जुटाउन कठिनाइको सामना गरिरहेको छ ।

डेलोइट कन्सल्टिङका साझेदार रजत महाजनका अनुसार भारतको उड्डयन बजार केही प्रभावशाली खेलाडीतर्फ सरिरहेको छ । तीव्र बजार विस्तारले गर्दा केही एयरलाइन्सले बजारको ७५ प्रतिशतसम्म कब्जा गर्ने प्रक्षेपण गरिएको छ । यसले अन्य खेलाडीहरूका लागि २५ प्रतिशत मात्र छोड्ने देखिएको छ ।

भारत अहिले विश्वको तेस्रो ठूलो घरेलु उड्डयन बजार भएको छ । हवाई यात्रु ट्राफिकमा वार्षिक १५ प्रतिशत वृद्धि भएको छ । २०२४ मा ३७ करोड ६० लाख यात्रु उडान गरेको छ । यो वृद्धिले हालैका वर्षहरूमा धेरै वाहकहरूले सामना गरेको चुनौतीहरूको बावजुद उड्डयन क्षेत्रको लचिलोपन र विस्तारलाई हाइलाइट गर्दछ ।

आन्तरिक हवाई यातायात ६.८ प्रतिशतले बढेर १६ करोड ४० लाख यात्रु पुग्ने प्रक्षेपण गरिएको छ । मार्च २०२५ सम्ममा अन्तर्राष्ट्रिय ट्राफिक अझै बढ्ने देखिएको छ ।

विस्तारको बावजुद पनि भारतीय उड्डयन बजारले गत दशकमा एयरलाइन्स कम्पनीहरु टाट पल्टिएको देखेको छ । किंगफिसर एयरलाइन्स, जेट एयरवेज र गो फस्र्ट बन्द भएका छन् । ऋणको बोझ र इन्धनको मूल्यमा उतारचढावदेखि लिएर विमान भाडामा लिने लागत र क्षमता सीमितताका कारण एयरलाइन्सहरूले सामना गर्ने चुनौतीहरूलाई जोड दिन्छ ।

कपा इन्डियाले भारतीय वायुसेवा कम्पनीहरूले मार्च २०२५ को अन्त्यसम्म ८४ नयाँ विमानहरू थपेर आन्तरिक सेवामा विमानहरूको कुल संख्या ८ सय १२ पुग्ने प्रक्षेपण गरेको छ । उद्योगसँग लगभग २ हजार नयाँ विमानहरू अर्डरमा छन् । जुन आगामी वर्षहरूमा चरणबद्ध रूपमा डेलिभरी हुने अपेक्षा गरिएको छ ।

क्रेडिट रेटिङ एजेन्सी क्रिसिलको रिपोर्ट अनुसार भारतीय वायुसेवा कम्पनीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय ट्राफिकको ठूलो हिस्सा कब्जा गर्न तयार छन् । सन् २०२७/२८ सम्म ५० प्रतिशत पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ । अघिल्लो आर्थिक वर्ष ४३ प्रतिशत मात्र थियो ।

यो पनि : 

गम्भीर आर्थिक संकटले बन्द हुने अवस्थामा भारतको स्पाइस जेट, ३६ जहाज भए ग्राउन्डेड