मनास्लु वर्ल्ड स्कुल सञ्चालन भएका बेला गेन्द्र लामालगायतको टिमलाई कलेज सञ्चालन गर्ने सोच आयो । कलेज सञ्चालन गर्ने सोच बनाउँदै गर्दा कोरोना महामारी नेपालमा पनि फैलियो र लकडाउनको अवस्था आयो । यही लकडाउनको बेला अवसर हो, भन्ने सोचका साथ प्लस टु र ब्याचलर लेभलका लागि मनास्लु वर्ल्ड कलेज सञ्चालन भयो ।

कलेज सञ्चालनमा आएको अहिले पाँच वर्ष बितिसकेको छ । पाँच वर्षको अवधिमा विद्यार्थीको संख्या बढेर १५ सय पुगेको छ । यद्यपि, कलेजमा अहिले ब्याचलर लेभलमा विद्यार्थीको संख्या घट्दै गएको छ ।

नेपालको शिक्षा नीति नै व्यवसायिक नभएका कारण विश्वविद्यालयबाट बेरोजगार मात्र उत्पादन भइरहेको निश्कर्ष लामाको छ । नेपालको शिक्षा नीति र अब सुधार्नु पर्ने विषयमा केन्द्रीत रहेर कलेजका अध्यक्ष लामासँग सुनौलो नेपालले गरेको कुराकानी ।

मनास्लु वर्ल्ड कलेजको स्थापना कसरी भयो ?

मनास्लु वर्ल्ड कोरोना महामारीको समयमा जन्मिएको कलेज हो । संसार नै कोभिड महामारीले आक्रान्त भएर बाँच्नकै लागि संघर्ष भइरहेको अवस्थामा एउटा नविनतम् र सकरात्मक सोच भएका भएका युवाहरु, जसले नेपालमा पनि केही गर्न सम्भव छ भन्ने दृष्टिकोणले अगाडि बढाइराखेको टिमले मनास्लु वर्ल्ड कलेज सुरुवात गरेको हो । त्यो समयमा सुरुवात गरेको संस्था अहिले हामी पाँचौ वर्षमा छौँ । अहिले प्लस टुदेखि बिबिएस सम्मको पनि पढाई हुन्छ ।

पाँच वर्षको अन्तरालमा तपाईले कलेज सञ्चालनका क्रममा के कस्ता समस्या भोग्नु पर्यो ?

प्लस टू मा हाम्रो लागि नयाँ हो । स्वभाविक रुपमा भर्खरै मात्र सार्वजनिक भएको एउटा उत्पादन बजारमा बेच्न चुनौती त भइहाल्छ । आन्तरिक र बाह्य रुपमा धेरै चुनौती पक्कै पनि थियो । एक त कोभिडको समयमा मान्छेहरु खाना लाउन, बाँच्नै कठिन अवस्थामा थियो । त्यो समयबाट गुज्रिँदै आएको संस्था हो । हामीले सुरुवाती समयमा नै ठूलो फड्को मार्न सफल भयौं । पहिलो वर्ष नै हामीले अपेक्षा गरेभन्दा धेरै विद्यार्थी भर्ना गराएर अगाडि बढ्यौँ ।

तद्पश्चात अहिले पाँचौ वर्षसम्म आइपुग्दा विद्यार्थी संख्याको हिसाबले हरेक वर्ष राम्रो भइराखेको छ । त्यसको लागि पनि धेरै चुनौतीहरु त थिए नै । कुनै पनि व्यवसायमा सहज तरिकाले काम गर्न गाह्रो हुन्छ । विशेषतः भर्खरै मात्र स्थापना भएको संस्था कसरी अगाडि बढ्यो भन्ने सवालमा स्वभाविक रुपमा हामी माथि विभिन्न ढंगले प्रहार त भइहाल्छन् ।

तर, त्यसलाई सहर्ष स्वकार गर्दै हामी अगाडि बढ्यौँ, हामीले ‘गिभ अप’ गरेनौँ । जसले गर्दा पाँचौँ वर्षसम्म आइपुग्दा हामी सफलता तिर गइराखेका छौं ।

कलेजमा विद्यार्थी संख्या कति छ ?

प्लस टू को समेत गरेर अहिले हामीसँग करिब १५ सय विद्यार्थी छन् । ब्याचलरमा भर्ना गर्न आउँदा लगभग तीन सय ५० जति हुन्छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालय रजिष्ट्रेशन फारम भर्दा त्यसको २५ प्रतिशत विद्यार्थी घटिसकेको हुन्छ । अन्तिम परीक्षा ५० प्रतिशतले मात्र दिन्छन् । पहिलो वर्ष परक्षा दिएको ५० प्रतिशत विद्यार्थी संख्या चौथो वर्ष पुग्दासम्म २० प्रतिशतमा खुम्चिन पुग्छ ।

यो हाम्रो कलेजको मात्र नभई समग्र ब्याचलर तहमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरुको परिस्थिती हो । ब्याचलर अध्ययन गर्दै गर्दा बाहिरिने क्रमले यस्तो हुन गएको हो ।

कोभिड महामारीकै बीचमा कलेज खोल्ने सोच कसरी आयो ?

म व्यक्तिगत रुपमा एक दशकदेखि यही क्षेत्रमा कार्यरत थिए । अपग्रेट गर्नुपर्छ भन्ने मेन्टालिटी पक्कै पनि थियो । त्यही बेला कोभिडको समय पर्यो । यही नै हाम्रो साहस हो । काभिडले संसारलाई आक्रान्त पार्दा पनि हाम्रो जुन लक्ष्य थियो, त्यो लक्ष्य भेट्टाउन हामी निरन्तर रुपमा लागि पर्यौँ ।

हाम्रो धैर्यता, आँट, साहस र त्योभन्दा पनि हाम्रो यस्तो टिम छ, जसले मरुभुमिमा पनि हरियो देख्ने सकारात्मक सोच राख्छ । जसले नेपालको शैक्षिक क्षेत्रमा एउटा ठूलो क्रान्ति ल्याउनु पर्छ भन्ने सोच भएका ‘योङ्ग स्टार’को जमातको कारणले गर्दा नै यो सम्भव भएको हो ।

काठमाडौँमा धेरै कलेजहरु खुलेका छन्, सबैको आ–आफ्नै विशेषता पनि होलान् । यहाँले कत्तिको प्रतिस्पर्धा अनुभव गर्नुभएको छ ?

निश्चित रुपमा प्रतिस्पर्धा धेरै नै छ । जहाँ प्रतिस्पर्धा धेरै हुन्छ, त्यहाँ मज्जा पनि आउँछ । त्यो प्रतिस्पर्धाको बीचबाट नै हामीले आफूलाई अब्बल भएको सावित गर्दै स्थापित भएका छौँ । सहज ढंगले प्राप्ति भएको कुरामा आनन्द हुँदैन । कुनै पनि खेलमा विपरीत समूह जति बलियो हुन्छ, त्यो समूहलाई जित्दाको मज्जा र कमजोर समूहलाई जित्दाको मज्जा फरक हुन्छ । स्वभाविक रुपमा एकेडेमिक सेक्टरमा पनि ठूलो प्रतिस्पर्धा छ ।

सहज ढंगले प्राप्ति भएको कुरामा आनन्द हुँदैन । कुनै पनि खेलमा विपरीत समूह जति बलियो हुन्छ, त्यो समूहलाई जित्दाको मज्जा र कमजोर समूहलाई जित्दाको मज्जा फरक हुन्छ । स्वभाविक रुपमा एकेडेमिक सेक्टरमा पनि ठूलो प्रतिस्पर्धा छ ।

तर, फरक के हो भने हामी गुणस्तरका लागि प्रतिस्पर्धा गर्छौँ । अरुले के गर्छ र के भन्छ भन्ने कुरा ठूलो रहेन । हामी आफ्नो गुणस्तरीयता कायम गर्न र विद्यार्थीहरुलाई दिनुपर्ने सेवा सुविधाको सवालमा आफ्नो तर्फबाट सक्दो गरिराखेका छौँ । कुनै पनि भेन्चरले, कुनै पनि संस्थाले आफ्नो ग्राहक छ, उहाँहरुलाई हामीले राम्रो सेवा दिन सक्दासम्म जतिसुकै तीव्र प्रतिस्पर्धा भएता पनि निरन्तर रुपमा चलिरहन्छ ।

शैक्षिक क्षेत्रमा लगानी गर्दा अन्य बिजनेस भन्दा बढी फाइदा छ भन्ने गरिन्छ, तपाईं के भन्नुहुन्छ ?

मैले सुरुवातमा पनि भनेको थिएँ । अहिले शिक्षा क्षेत्रमा धेरै नाफा हुँदो रहेछ, जोखिम कम हुँदो रहेछ भनेर धेरै भन्दा धेरै व्यापारिक मानसिकता भएका व्यक्तिहरुले ठूलो मात्रामा एजुकेशनमा लगानी गरेको पाइएको छ । हो, यहाँनेर अभिभावकहरु प्रताडित भइराखेका छन् । किनभने कलेज सञ्चालकको चासो विद्यार्थीको सेवा सुविधा र गुणस्तरमा रहँदैन, केवल पैसामा मात्र रहन्छ ।

उहाँहरु र हाम्रोमा यही छ फरक । उहाँहरुको कसरी धेरै पैसा कमाउने भन्नेमा दिमाग चल्छ भने हाम्रोमा हृदय चल्छ । विद्यार्थीको भविष्य र उनीहरुले पाउने सेवा सुविधा र गुणस्तरिय शिक्षामा हामी अलिकति पनि कन्जुस्याईँ गदैनौँ । भन्न खोजेको के हो भने त्यो मोटिभले नचलेको कारण हामी अहिले पनि बढी कमाउने भन्दा पनि विद्यार्थीहरुलाई कसरी धेरैभन्दा धेरै सेवा र सुविधा दिने भन्ने मोटिभबाट गाइडेड छौँ ।

अहिलेको प्रतिस्पर्धा शुल्कमा कि गुणस्तरमा छ ?

कुनै पनि संस्थाले कस्तो किसिमको सेवा र सुविधा प्रदान गरेको छ, त्यसको आधारमा शुल्क निर्धारण हुने हो । समान्यतया मलाई शैक्षिक क्षेत्रमा शुल्कको भन्दा पनि गुणस्तरको प्रतिस्पर्धा छ जस्तो लाग्छ, हामी त्यही क्रममा छौँ । हामीले यति शुल्क लियौँ भन्दा पनि हामीले पढाएका विद्यार्थीहरु कहाँ कहाँ छन् भन्ने कुरा मुख्य हो जस्तो लाग्छ । त्यसैले शुल्क भनेको दोस्रो कुरा हो ।

कुनै एक जना विद्यार्थी मनास्लु कलेजमा प्लस टू र ब्याचलर पढ्न किन आउने ?

मनास्लु वर्ल्ड कलेजमा विद्यार्थी धेरै कारणले पढ्न आउँछन् । कलेजको व्यवस्थापन एकदम चुस्त, दुरुस्त र ‘हाइली एकेडेमिक टिम’ रहेको छ । २१ औँ शताब्दिमा विद्यार्थीहरुले कस्तो किसिमको शिक्षा चाहन्छन् भन्ने कुरामा हामी जानकार छौँ । अहिलेको विद्यार्थीहरुले रुचाएको, चाहेको अनुसारको शिक्षा हामीले प्रदान गरिराखेका छौँ । विशेष गरेर मनास्लु किन पढ्ने ? भन्ने सवालमा मनास्लु पढ्ने धेरै कारणहरु छन् ।

एक त व्यवस्थापन समूह, दोस्रो कुरा क्लासमा पढाउने फ्याकल्टी मेम्बरहरु हाइली क्वालिफाइड, डेडिकेटेड र अनुभवीहरु हुनुहुन्छ । अबको शिक्षा भनेको जीवन उपयोगी, आफ्नो खुट्टामा आफैँ उभिन सक्ने ‘सेल्फ डिपेन्डेट’ र स्किल बेस्ड शिक्षा हुनुपर्छ । जसले गर्दा यहाँ पढ्न आउने अधिकांश विद्यार्थीहरु किताबको ज्ञानसँगै अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि केन्द्रीत गरिराखेका छौँ ।

अबको शिक्षा भनेको जीवन उपयोगी, आफ्नो खुट्टामा आफैँ उभिन सक्ने ‘सेल्फ डिपेन्डेट’ र स्किल बेस्ड शिक्षा हुनुपर्छ । जसले गर्दा यहाँ पढ्न आउने अधिकांश विद्यार्थीहरु किताबको ज्ञानसँगै अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि केन्द्रीत गरिराखेका छौँ ।

पढाई मात्र होइन कि अन्य अतिरिक्त क्रियाकलापमार्फत करियर बनाउन चाहने विद्यार्थी भाइबहिनीहरुको ठूलो रुचीको विषय मनास्लु वर्ल्ड कलेज हो । जसले गर्दा हामीले दिइराखेका यस्ता सुविधाको कारणले धेरैको रोजाईमा यो कलेज परेको हो । हामीले फुटबल, भलिबल, क्रिकेट, बास्केट बलमा पनि विद्यार्थीहरुलाई ‘ग्रुमिङ’ गराइराखेका छौँ । त्यस्तै, म्युजिक, डान्स क्लासका साथै नेसनल र इन्टरनेसनल रुपमा एक्सपोजरको कुरामा ध्यान दिएका छौँ ।

योसँग सँगै हामीले विद्यार्थी भाइबहिनीहरु जो प्लस टू गर्दै काम पनि गर्न चाहन्छन्, उनीहरुलाई कामको अवसर पनि सिर्जना गरिराखेका छौँ । यो पनि मनास्लु वर्ल्ड कलेजको एउटा आकर्षण हो ।

विश्वविद्यालयले पाठ्यक्रम बनाउँदा सैद्धान्तिक विषयमा मात्र ध्यान दिएको देखिन्छ । पढिसकेपछि काम रोजगार बनाउने खालको प्राविधिक शिक्षामा विश्वविद्यालय र कलेजले किन ध्यान दिँदैनन् ?

यहाँ दुई वटा कुरा छ । म सँगसँगै मास्टर डिग्री गरेका धेरै साथीभाइहरु हिजो पनि अहिले पनि सर्टिफिकेट दराजमा थन्काएर विदेश जान बाध्य छन् । यसको एउटा कारण भनेको हामीले प्राप्त गरेको सर्टिफिकेट सैद्धान्तिक मात्र छ, प्रयोगात्मक रुपमा जानकार छैनौं । मैले हरेक शैक्षिक फोरममा बहस हुँदा नेपालको शिक्षा पोलिसी नै परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्ने गरेको छु ।

नेपाल सरकारले जुन किसिमले डिजाइन गरेको पाठ्यक्रम छ, त्यो पाठ्यक्रमले धेरै भन्दा धेरै बेरोजगार मात्र उत्पादन गरिरहेको छ । सरकारले आत्मनिर्भर हुने किसिमका व्यवसायिक शिक्षा दिए जस्तो मलाई लाग्दैन ।

मेरो पालामा मैले विद्यालय तह पढ्दै गर्दा घोकन्ते शिक्षा बाहेक केही नै थिएन । हाम्रो जीवन रुपान्तरणका लागि त्यस्तो किसिमको शिक्षाहरु दिइएन । त्यसैले शिक्षा जीवन रुपान्तरणका लागि हुन पर्छ भनेर मैले हरेक ठाउँमा भन्दै आएको छु । तर, त्यो हाम्रो शिक्षामा खासै देख्दिन । सैद्धान्तिक रुपमा हामी होल टप पनि हुने गर्छौँ । तर, जब हामी प्रयोगात्मक रुपमा जान्छौँ, त्यो बेला फेलियर हुन्छौँ ।

यसको प्रमुख कारण भनेको हाम्रो पाठ्यक्रम नै हो । त्यहाँको वातावरणले खोजेको के हो र पाठ्यक्रम त्यहाँको माटो सुहाउँदो हुनुपर्छ । हाम्रा कथित शिक्षाविद्हरुले विभिन्न देशमा, विदेशी युनिभर्सिटीको शिक्षा नीति बुझेर आएका हुन्छन् र त्यही मोडल नेपालमा लागू गर्न खोज्दा फेलियर भएका छन् ।

तपाईले यो भनिरहँदा किन परिवर्तनका लागि पहल गर्नुहुन्न ?

सरकारले शिक्षाको नीति बनाउने बेला निजी शैक्षिक संस्थाका व्यक्तिहरुलाई कहिल्यै पनि समावेश गरेन । निजी क्षेत्रबाट सञ्चालित जति पनि शैक्षिक क्षेत्रहरु छन्, तिनीहरुलाई सरकारले जहिले पनि दोस्रो दर्जाको नागरिक जस्तो व्यवहार गरेको छ । हामीलाई शैक्षिक माफियाको ट्याग लगाइएको छ ।

तर, यिनै शैक्षिक संस्थाहरुले हजारौँ लाखौँ नेपालीहरुलाई रोजगार दिएका छन् । तिनै निजी शैक्षिक संस्थाबाट क्वालिटेटिभ म्यानपावर उत्पादन भइराखेका छन् भन्ने कुराहरु नेपालका पोलिसी मेकिङमा बस्ने व्यक्तित्वहरुले कहिल्यै बुझेनन् । हामीले चाहेर कहाँ हुन्छ ? व्यवसायीको ट्याग पनि सहौँला । तर, कुनै पनि नेपाली नागरिकका छोराछोरी जब प्लस टू पास गरिसके पछाडि उसले चाहेको विषय पढ्न चाहँदा त्यो विद्यार्थीले निजी स्कुल कलेज पढेकै आधारमा उसले छात्रावृत्ति पाउनबाट बञ्चित हुनपर्ने अवस्था छ ।

निजी कलेजमा पढ्ने सबै विद्यार्थीका अभिभावक आर्थिक रुपमा सम्पन्न हुन्छन् भन्ने होइन । यो बाध्यताले हो । सरकारी वा सामुदायिक विद्यालयप्रतिको उहाँहरुको पूर्ण रुपमा विश्वास नरहेको र अझै पनि सरकार, सामुदायिक विद्यालयले गुणस्तरीय शिक्षा दिन सकेका छैनन् भन्ने आभास भएर उहाँहरुले बाध्य भएर जसोतसो निजी संस्थामा आफ्ना बच्चालाई पढाउन ल्याउनु भएको हो ।

काठमाडौं महानगर भित्रै पनि चार/पाँच सयभन्दा बढी निजी शैक्षिक संस्था चलिरहेका छन् । ती संस्थामा पढाउने विद्यार्थीहरुका अभिभावकको लेवल साँच्चिकै हाई क्लासको छ त ? छैन, बाटोमा नाङ्लोमा कागती बेच्ने, मकै पोलेर बेच्नेका छोराछोरी पनि निजी शैक्षिक संस्थामा पढिराखेका छन् । जब ती अभिभावकले खाइनखाई गरेर १२ कक्षासम्म पढाएका हुन्छन् ।

उनीहरुका छोराछोरीले म डाक्टर बन्छु, म इन्जिनियर बन्छु भनेर सरकारी कोटामा आवेदन गर्दा तिमी यसको लागि योग्य छैनौ भनिदिँदा हाम्रो नीति कस्तो छ भन्ने कुरा यहीबाट प्रस्ट हुन्छ । यो किसिमको विभेद जबसम्म राज्यले हामीमाथि गरिराख्छन्, तबसम्म यस्तै भइराख्छ ।

जति पनि समस्याहरु उठ्छन्, ती समस्याहरु विज्ञ तहसम्म पुर्याउन नसक्नु यहाँहरुको पनि कमजोरी हो कि ?

हामीले दिएका ती सकारात्मक सुझावहरुलाई उहाँहरुको दस्तावेजमा, नीति निर्माणमा समावेश गर्नुपर्यो नि ! निजी स्कुल कलेजले उनीहरुलाई नै फाइदा हुने गरी सुझाव दिएका होलान् है भन्ने नेपालका ब्युरोक्रेसीमा रहेका उपल्लो तहका व्यक्तिहरुको मेन्टालिटी छ । उहाँहरुका छोराछोरी नेपालको ए वान निजी स्कुल/कलेजमा पढाउने तर हामीलाई हेर्ने दृष्टिकोण भने उस्तै रहने । यो दृष्टिकोणमा जबसम्म परिवर्तन आउँदैन तबसम्म शिक्षा क्षेत्रमा परिवर्तन हुन समय लाग्छ ।

प्लस टू सम्म जसोतसो पढ्यो, त्यसपछि माथि पढ्न धेरै जसो विदेशिने सोच बनाउँछन्, यसमा दोषी को ?

अहिले पनि १२ कक्षा पास गरेका विद्यार्थीहरु कलेजमा मात्र दैनिक १० देखि १२ जना लेटर अफ रिकमेन्डेसनका लागि आएका हुन्छन् । के का लागि भन्दा विदेशमा पढ्नका लागि । यो एउटा प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हो । यो देश भरिमा कति होलान् ! हरेक दिन प्लस टू पास गरेका भाइबिहिनीहरु विदेश जान तयार छन् ।

शिक्षा प्रणाली, पद्धती यसका पनि केही आयामहरु छन् । विशेषतः नेपालको सन्दर्भमा हेर्ने हो भने कक्षा १२ पास गरिसकेपछि ब्याचलर भनेको युनिभर्सिटी तहको अध्ययन हो । नेपालको सन्दर्भमा त्रिभुवन युनिभर्सिटीलाई हेर्ने हो भने स्नातकको चार वर्षे कोर्ष छ । एक नम्बरमा परीक्षा समयमा हुँदैन । दोस्रो भनेको समयमा परीक्षा त भएन समयमा रिजल्ट समेत निकाल्दैन ।

एवम् रितले चार वर्षे कोर्ष सकाउनका लागि रेगुलर पास हुने विद्यार्थीलाई पनि ६ वर्ष लाग्छ । त्यो विद्यार्थी प्लस टू सकेपछि बाहिर गयो भने चार वर्षमा उसले सर्टिफिकेट पाउने भयो । अर्को भनेको नेपालका कुनै पनि युनिभर्सिटीअन्तर्गत रहेका ब्याचलर तहका शिक्षामा केही न केही कमजोर नै छन् । ठ्याक्कै यसलाई दाँज्ने हो भने विदेशमा त्यही कोर्ष समयमा नै सकिने भयो र गुणस्तरीय शिक्षा पनि पाउने भए ।

त्यस्तै विद्यार्थीले अहिले गरेको तुलना के हो भने यहाँ ब्याचलर गर्दै गर्दा कतै काम गरे पनि उसले कमाउने भनेको मासिक १५ देखि १८ हजार रुपैयाँसम्म हो । बाहिर गयो भने कम्तिमा ब्याचलर अध्ययन गर्दै गर्दा आफू बाँच्नको लागि र फि तिर्नेसम्मको कमाउन सक्छ । अर्को पक्ष भनेको नेपालको ब्याचलर सकेर जागिर पाइहाल्यो भने पनि २५ हजारको पेरिफेरि हो ।

बाहिर देशको कुरा गर्ने हो भने ब्याचलर सकेर फुल टाइम काम गरेर मज्जाले पैसा कमाउन पनि सक्यो । जसले गर्दा १२ कक्षा पास भइसकेपछि विद्यार्थीहरुको मानसिकता नै विदेश जाने भयो । विदेशिने कुनै पनि विद्यार्थीको रहर त हुँदै होइन । १२ कक्षा भनेको १७ वर्षमा पास गर्छन् । ती कलिला छोराछोरीलाई विदेश पठाउन कुनै पनि अभिभावकको रहर हुँदैन र ती भाइबहिनीहरुलाई पनि आफ्ना बाआमा, देश, छरछिमेक, आफन्त छोडेर बाहिरिन पक्कै पनि रहर त छैन ।

विदेशिने कुनै पनि विद्यार्थीको रहर त हुँदै होइन । १२ कक्षा भनेको १७ वर्षमा पास गर्छन् । ती कलिला छोराछोरीलाई विदेश पठाउन कुनै पनि अभिभावकको रहर हुँदैन र ती भाइबहिनीहरुलाई पनि आफ्ना बाआमा, देश, छरछिमेक, आफन्त छोडेर बाहिरिन पक्कै पनि रहर त छैन ।

यो के हो भने यहाँको बेथितीको कारणले गर्दा उनीहरुले आफ्नो भविष्य देशमा भन्दा विदेशमा देखे । यसमा हाम्रो पनि त्यो किसिमको वातावरण सिर्जना गर्न नसक्ने कमजोरी होला । मेरो बुझाईमा यो भनेको राज्यको काम हो । राज्यले ती योङ्ग स्टारलाई रोक्ने पोलिसी ल्याउन पर्छ । यहाँ समयमा पढाई सक्ने, परीक्षा गर्ने र रोजगारको अवसर दिलाउने हो भने यो किसिमको परिस्थिती आउँदैन । प्लस टू मात्र होइन, अहिले एसईई सकेका भाइबहिनीहरुको मेन्टालिटी पनि जसरी पनि विदेश जाने भन्ने रहेको मैले पाएको छु ।

यस्तै परिस्थिति रही रह्यो भने विश्वविद्यालय तह अध्ययन गर्ने विद्यार्थीको संख्या शून्य हुने स्थिती हो ?

परिस्थिति यस्तै रह्यो भने लगभग लगभग शून्यको स्थिती नआउला भन्न सकिँदैन । अहिले एउटा बहस चलिराखेको छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले ब्याचलरलाई तीन वर्षमा झार्ने भनिराखेको छ । इन्टरनेसनल रुपमा ब्याचलर लेवल चार वर्षको नै हो । यहाँ तीन वर्षे र चार वर्षेका समस्या नै होइन । क्वालिटी एजुकेशन दिनपर्यो, समयमा परीक्षा हुनपर्यो, समयमा रिजल्ट दिनपर्यो र ब्याचलर पढ्दै गर्दा रोजगारीको अवसर दिनपर्यो ।

सरकारले रोजगारी सिर्जना गर्न सक्ने सम्भावना छ त ?

मज्जाले सकिन्छ । भ्रष्टाचारदेखि लिएर दुनियाँ काण्डमा नमुछिकन नेपोटिजममा नलागिकन गफमा मात्र होइन काममा पनि समृद्ध नेपाल बनाउनका लागि सबैले संकल्प लिएअनुसार काम गर्यो भने असम्भव भन्ने नै हुँदैन । केही मात्रामा विद्यार्थीहरु रोक्न सकिन्छ । तर, विदेश पढ्न जानु नकारात्मक मात्र हो, नराम्रो हो पनि भन्न मिल्दैन । बाहिरिने मात्रा अहिले धेरै भयो । अहिले तीव्र गतिमा जुन मात्रा बढिरहेको छ बाहिरिने, त्यो हाम्रो लागि ठूलो थ्रेट हो ।

तर, अलिअलि विद्यार्थी बाहिर गएर त्यहाँको शिक्षा र सीप सिकेर नेपाल फर्किने हो भने नेपाल वास्तवमै समृद्ध बन्न सक्छ । श्रमिकको रुपमा जानेहरु बाहेक अन्य नेपाल फर्किने कमै मात्र छन् । कति विद्यार्थी बाहिरिएका छन् र कति फर्किए भन्ने तथ्यांक राख्नलाई हाम्रो नेपाल सरकारलाई फुर्सद नै छैन ।

भिडियो :