काठमाडौं । श्रावण ६ गते आज, ४० औं वि.पि. स्मृती दिवस । उनको राजनीति एवं साहित्यिक योगदानको स्मरणका साथ विभिन्न कार्यक्रम गरी देशभर मनार्इंदैछ ।

वि.पि.का सहयात्रीहरु अहिले जीवित नरहेपनि वि.पि.ले बनाएको बाटो पछ्याएकाहरु अहिले नेपाली काँग्रेसको नेतृवमा छन् । नेपाली राजनीति र यसको विकास तथा विश्व राजनीतिमा वि.पि.को स्थानलाई अहिले पनि महत्वका साथ हेरिन्छ । राजनैतिक विश्लेषक पुरञ्जन आचार्य सशस्त्र क्रान्तिबाट प्रजातन्त्र पुनस्र्थापना र प्रजातन्त्रकै संरक्षण अनि संवद्र्धनमा वि.पि.कै योगदान अतुलनीय रहेको टिप्पणी गरेका छन् । उनले नेपाली काँग्रेसले पाएको अहिलेसम्मको अविष्मरणीय नेतृत्वको भुमिका वि.पि.ले नै गरेको बताए ।

उनले भने, ‘नेपालमा जहाँनिया राणा शासन अन्त्यको आह्वान भयो । त्यहाँ मातृकाप्रसाद कोईराला २००७ सालको क्रान्तिको कमाण्डर नियुक्त भए । सम्पूर्ण अधिकार प्राप्त । मातृकाप्रसाद कोईरालाको पालामा क्रान्ति भयो २००७ सालको । आधिकारित लिडरसिप मातेका काईराला भएपनि राजनीतिक नेतृत्व वि.पि. कोईरालाको नै थियो ।’

वरिष्ठ पत्रकार किशोर नेपाल वि.पि.ले जस्तो पार्टीकौ कार्यभार अन्य सभापतिहरुेले बोक्न नसकेको टिप्पणी गरेका छन् । काँग्रेसलाई अग्रगामी दिशामा लैजान वि.पि.ले अभुतपुर्व योगदान गरेको विश्लेषण उनले गरे । उनले नेपालमा आवश्यक सवारी साधनसमेत नभएको बेला वि.पि.ले देशभर घुमेर पार्टीको संगठन बिस्तार गरी काँग्रेसलाई पहिलो पार्टी बनाउन गरेको योगदानलाई कसैले बिर्सन नसक्ने बताए ।
उनले भने, ‘वि.पि. कोईराला जतिखेर सभापति हुनुभयो त्यो बेलामा नै नेपाली काँग्रेस अग्रगामी बन्यो । यसका धेरै दस्तावेजहरु पनि बने । वि.पि.का चिन्तनहरु भएका धेरै कुराहरु बहिर आए । उहाँले पार्टीकौ एउटा सेप तयार गर्नुभयो । आफैँ घुमन्ते भएको हुनाले पनि उहाँले धेरै मान्छेहरुसँग भेट्नुभयो । मोटर सेवा नभएको बेला दाङदेखि मोरङसम्म हिँडेर संगठन बनाउनु भनेको निकै गाह्रो कुरा थियो । त्यो बेलामा संगठन बनाउन जति मिहेनत वि.पि.ले गर्नुभयो त्यति चाहीँ अरु सभापतिहरुले भार बोक्नुपरेन ।

राजनैतिक विश्लेषक पुरञ्जन आचार्यले व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा धैरै माथि उठेर वि.पि.ले प्रजातन्त्रका लागि ठूलो योगदान दिएको स्मरण गरे । उनले नेपाली काँग्रेसले अहिलेसम्म पाएको अद्वितीय नेतृत्व वि.पि.कै भएको बताए । संविधानसभाका लागि नयाँ राजालाई दबाब सिर्जना गरी काँग्रेसले दुई तिहाई बहुमत प्राप्त गरेपछि प्रधानमन्त्री बन्नुभएको बताए ।
उनले भने, ‘नेपाली काँग्रेसले अहिलेसम्म पाएको अद्वितीय नेतृत्व भनेको उहाँको नै हो । उहाँले १२ सालमा फेरि सुवर्ण समशेरलाई सभापति बनाउनु भयो । त्यो काँग्रेसको अधिवेशनबाट उहाँले समाजवाद पास गर्नुभयो । सुवर्ण समशेरको नेतृत्वमा चुनाव हुँदा काँग्रेसले ठिक उर्जा गर्दैन भनेर उहँले विशेष अधिवेशन गर्नुभयो । फेरि विशेष अधिवेशनले वि.पि. कोईरालालाई सभापतिमा निर्वाचित गर्यौं । उहाँलै संविधानसभाका लागि नयाँ राजालाई दबाब दिनुभयो । त्यो दबाबले संविधानसभाको चुनाव नभएपनि राष्ट्रिय निर्वाचन भयो । त्यस चुनावमा काँग्रेसले दुई तिहाई बहुमत पाएपछि वि.पि. प्रधानमन्त्री हुनुभयो ।’

उनले वि.पि.ले संगठन बनाउन गर्नुपरेको परिश्रम जति अन्य सभापतिले गर्नु नपरेको उल्लेख गरे । नेपाली काँग्रेसका सभापतिहरुले अन्तिममा आए आफूलाई सफल बनाएको इतिहास रहेकोले अहिलेका सभापति शेरबहादुर देउवाले पनि राजनीतिको उत्तराद्र्धमा आफ्नो कार्यकाललाई स्मरणयोग्य बनाउनुपर्ने बताए ।