काठमाडौं । अघिल्लो वर्षको तुलनामा यस पटक झिनियाँको माग धेरै हुन थालेको छ। दसैं सुरू भएदेखि नै तिहारलाई लक्ष्य गरी झिनियाँ तयार पारे पनि ग्राहकको माग अनुसार यस पटक बजार थेग्न मुश्किल परेको व्यवसायीहरू बताउँछन्। पाँच कामदार राखेर झिनियाँ बनाए पनि माग अनुसार पुर्‍याउनै नसकिएको व्यवसायी लक्ष्मी श्रेष्ठ बताउँछिन्।

रामपुर नगरपालिका–५ राङभाङमा एक दशक अघिदेखि उद्योग स्थापना गरेर यही व्यवसाय गर्दै आएकी पूर्वी पाल्पाका पहिलो व्यवसायी उनी माग धेरै आउँदा पनि कतिपय बजारमा पठाउन नपाइएको बताउँछिन्। ‘एक महिना अघिदेखि तिहारलाई प्राथमिकता दिएर झिनियाँ बनाइरहेका छौं’ व्यवसायी श्रेष्ठ भन्छिन्, ‘यस पटक अन्यत्र धेरै उत्पादन नभएको र पहिलाको तुलनामा झिनियाँ खोज्ने धेरै ग्राहक बढेकाले पुर्‍याउन कठिन परिरहेको हो।’

लामो समय झिनियाँ व्यवसायमा बिताएकी उनलाई यसको उत्पादनसम्बन्धी राम्रो ज्ञान छ। पुरानो व्यवसाय भएकाले धेरै टाढाबाट माग यही आउने गर्दछ। घरभित्रै बसेर छोटो समयमा पनि लाखौं कमाइ गर्न सकिने यो व्यवसायमा मेहनत गरियो भने राम्रो सफलता हात पर्ने व्यवसायी श्रेष्ठको अनुभव छ।

पहिला एक्लै उत्पादन गर्दै आएकी उनले पछिल्ला वर्षमा झिनियाँको माग बढी आउन थालेपछि कामदार नै राखेर थप उत्पादन गर्दै आएकी हुन्। यस व्यवसायमा आवद्ध रहेदेखि नै परनिर्भर हुनु नपरेको र आफूले पनि सकुञ्जेलसम्म यही व्यवसायलाई निरन्तरता दिने व्यवसायी श्रेष्ठको सोच छ।

यहाँ तिहारको समय मात्र नभई अन्य समयमा पनि निरन्तर झिनियाँ उत्पादन भइरहेको छ। उत्पादित झिनियाँ हाल प्रतिदर्जन रु १०० मा फुटकर र होलसेल रु ९० मा धमाधम बिक्री भइरहेको छ। अहिले तिहारमा मात्रै स्थानीय बजारका अलवा तानसेन, आर्यभन्ज्याङ, बुटवल, नारायणघाट, कावासोती लगायत विभिन्न बजारमा झिनियाँ खपत भइरहेको अर्का व्यवसायी रुद्रनारायण श्रेष्ठ बताउँछन्।

व्यवसायी रुद्रनारायणका अनुसार यस पटकको दसैं र तिहारमा गरेर झिनियाँबाट करिब छ लाख रुपैयाँ बराबरको व्यापार हुने अनुमान छ। उत्पादन धेरै गर्न सकियो भने फाइदा राम्रो हुने उनको अनुभव छ। पहिला बजारमा झिनियाँ अहिलेजसो प्रर्याप्त मात्रामा पाइँदैनथ्यो।

घर घरमा तिहारमा हातले घुमाउने सानो सोँचोले घरायसी प्रयोजनका लागि मात्रै झिनियाँ बनाउने चलन थियो तर हिजोआज बजारमा जताततै पाइन थालेपछि घरमा पहिलाजसो झिनियाँ बनाउने काम गरिँदैन। त्यसकारण पनि बजारका पसल र उद्योगमा झिनियाँ खरिद गर्न जाने ग्राहक बढ्दै गएका हुन्।

रामपुर ४ बस्ने फूलमाया विक पहिला घरमा आफैंले झिनियाँ बनाउने गरे पनि हिजोआज भने बजारबाटै किनेर प्रयोग गर्छिन्। भनेको समयमा बजारका पसल र उद्योगमा पनि सहजै पाइने भएपछि बनाउने झण्झट गर्नु नपरेको उनको भनाइ छ।

निस्दी गाउँपालिका– ५ गल्धाका व्यापारी तिलक सारु गाउँमा झिनियाँ खोज्ने ग्राहक बढेपछि उद्योगबाट खरिद गरेर व्यापार गर्ने गरेको बताउँछन्। रामपुर–४ स्थित सिन्दुरटार बस्ने लक्ष्मी श्रेष्ठलाई पनि तिहारको रमझमसँगै झिनियाँ बनाउन भ्याइनभ्याई छ। झिनियाँ बनाउँदै गर्दा दिन बितेको उनलाई पत्तो छैन।

विगत छ वर्षदेखि यस व्यवसायमा आवद्ध उनी यस पटकको तिहारमा एक लाख रुपैयाँ बराबरको व्यापार हुने बताउँछिन्। घरमै बसेर पनि राम्रो कमाइ गर्न सकिने, व्यापारमा सहजता र बिक्री पनि सजिलै हुने भएकाले व्यावसायिक तवरबाट झिनियाँ उत्पादन गर्न थालेको लक्ष्मी बताउँछिन्।

झिनियाँबाट राम्रो आम्दानी हुन थालेपछि यो व्यवसायमा हिजोआज महिलाको आकर्षण बढ्न थालेको छ। घरमा बसेर कम लगानीमा व्यवसाय सञ्चालन गर्न सकिने हुँदा ठूलो लगानी कसरी गर्ने भन्ने पिरलो छैन। झट्ट नबिग्रने हुँदा जुनसुकै समय उत्पादन भएको झिनियाँ भण्डार गरेर बजारमा पठाउन सकिन्छ।

गाउँमा सवारी साधनको सुविधा पुगेपछि गाडीमा ढुवानी गरेर झिनियाँ बजार पठाउन सजिलो भएको छ। बिहान–साँझ घरधन्दा सकाएर महिलाले दिउँसोको समय झिनियाँ उत्पादन गर्दै आफ्नो जीविका धानेका छन्। यसले पनि महिलामा परनिर्भरता हट्दै गएको छ। तिहारमा दिदी बहिनीले दाजुभाइलाई टीका लगाइदिएपछि प्रसादस्वरूप झिनियाँ दिने चलन छ।

हिजोआज खाजाका रूपमा पनि यसको प्रयोग बढिरहेको छ। तिहारबाहेक विवाह, व्रतबन्ध, पूजाआजा, माघे संक्रान्ति, तीज लगायत विभिन्न पर्व र शुभकार्यमा यसको प्रयोग बढ्दो छ। चामलको पिठो पकाएर मेसिनको सहायताले झिनियाँ बनाइ सुकाएर तयार गर्ने गरिन्छ। विशेषतः पहिले पहिले तिहारका लागि मात्र बनाइने झिनियाँ हिजोआज भने अन्य समयमा पनि यसको व्यापार हुने गरेको पाइएको छ। घरायसी खाजाका रूपमा पनि झिनियाँलाई लिने गरिन्छ।