एजेन्सी । दुई वर्षअघि भारतको टाटा ग्रुपले राष्ट्रिय ध्वजावाहक एयर इन्डिया लिमिटेडलाई खरिद गर्यो । सन् २०२२ जनवरीमा टाटा समूहले सरकारबाट एयर इन्डियालाई लिएको थियो । यसले ऋणमा डुबेको र उच्च घाटामा सञ्चालनमा गएको एयर इन्डियाका लागि नयाँ आशा जगाएको छ ।

दुई वर्षपछि टाटाले एयरलाइन्स बिजनेसमा परिवर्तन संघर्ष गरिरहेको छ । टाटा हराएको महिमा फिर्ता ल्याउने मार्गचित्र (रोडम्याप) मा लागेको छ । टाटा अहिले चार एयरलाइन्सहरु एयर इन्डियासँग मर्ज गर्ने प्रक्रियामा छ । भिस्तारा, सिंगापुर एयरलाइन्ससँग संयुक्त रूपमा स्वामित्व रहेकालाई मर्ज गर्न लागेको हो ।

दुई वर्षको अवधिमा टाटाले वित्तीय रुपमा विरामी एयरलाइन्सलाई स्वस्थ बनाउन धेरै उपायहरु अपनाएको छ । तर, सन् १९५३ मा तत्कालिन भारतीय प्रधानमन्त्री जवहारलाल नेहरुले राष्ट्रियकरण हुनुअघि टाटा समूहको स्वामित्वमा रहेको एयर इन्डियाको उच्च स्थिति पुनस्र्थापना गर्न अझै टाढा छ ।

एयर इन्डिया परिवर्तनको बाटोमा रहेको बेला विभिन्न समस्याले पछि हटिरहेको छ । एयर इन्डियासँग विलय भएपछि भिस्ताराका पाइलटहरु हडतालमा उत्रिएकाले यसका लागि अघि बढ्न सडक अवरुद्ध भएको छ ।

मार्चको अन्त्यमा यसका धेरै पाइलटहरु बिरामी बिदामा गएपछि भिस्ताराले अप्रिल १ देखि १ सय २५ भन्दा बढी उडानहरू रद्द गरेको छ । बिदामा गएका मध्ये केहीले व्यस्त तालिकाको कारण बढ्दो थकानका बीचमा यस वर्षको अन्तमा एयर इन्डियासँग विलय हुनुअघि भुक्तान गर्ने संशोधन नीतिको विरोध गरिरहेका थिए ।

भिस्टाराले मेसम्म सञ्चालन सामान्य हुने अपेक्षा गरेको छ । ‘किनकी, पाइलटहरुका लागि विस्तारित रोस्टरले गर्दा हुने उडान अवरोधहरू सम्बोधन भइरहेको छ,’ प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ) विनोद कन्ननले भने । भिस्ताराले उडान अवरुद्धबाट प्रभावित ग्राहकहरुसँग माफी मागेको छ ।

एयरलाइन्सले एयर इन्डियासँग गाभ्ने प्रक्रियामा एयर इन्डियाका पाइलटहरूसँग तलब समानता ल्याउन खोज्ने नयाँ सम्झौताहरु प्रस्तुत गरेको छ । यद्यपि, धेरै भिस्तारा पाइलटहरुले क्षतिपूर्तिको निश्चित अंश घटाइएको र त्यहाँ धेरै उडान लिंक इन्सेन्टिभहरु छन् । जुन निश्चित सर्तहरुको अधिनमा छन् भनेर विरोध गर्दै आएका छन् ।

भिस्ताराको अपरेसनमा क्रुको उपलब्धता नहुँदा पछिल्ला केही हप्ताहरूमा महत्वपूर्ण उडान रद्द भएको कारण उड्डयन नियामकले एयरलाइन्सलाई उडान रद्द र ढिलाइको दैनिक रिपोर्ट पेस गर्न भनेको छ । नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले पनि अवस्थाको अनुगमन गरिरहेको छ । तर, सिइओ कन्ननले ९८ प्रतिशतभन्दा बढी पाइलटले नयाँ सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको दाबी गरेका छन् ।

यसैबीच, एयर इन्डियाका दुई पाइलट युनियन इन्डियन पाइलट्स बोइङ पाइलट्स एसोसिएसन र इन्डियन कमर्शियल पाइलट्स गिल्ड एयरबस पाइलट्स युनियनले टाटा समूहका अध्यक्ष एन चन्द्रशेखरनलाई पत्र लेख्दै टाटा समूहलाई विस्तारा पाइलटहरूसँग वार्ता गर्न र उठाएका मुद्धाहरुको सम्बोधन गर्न आग्रह गरेका छन् ।

यसैबीच, एयर इन्डियाका दुई पाइलट युनियन बोइङ पाइलट संघ र एयरबस पाइलट्स युनियनले टाटा समूहका अध्यक्ष एन चन्द्रशेखरलाई पत्र लेख्दै विरोध गरिरहेका भिस्तारा पाइलटहरूको कुरा सुन्न र उनीहरूले उठाएका चिन्ताहरू सम्बोधन गर्न आग्रह गरेका छन् । ‘गहिरो मूल्यांकन र परामर्शपछि हामी दृढतापूर्वक विश्वास गर्छौ कि उनीहरूका मागहरु व्यावहारिक मात्र होइनन् । तर, टाटा समूह एयरलाइन्सभित्र व्याप्त चुनौतीहरु पनि प्रतिबिम्बित छन्’ संयुक्त विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।

भिस्तारामा पाइलटको अशान्तिले एयर इन्डियासँग यसको मर्जरमा ध्यान केन्द्रित गरेको छ, जसले गर्दा एयर इन्डियाको टर्नअराउन्डमा कठिनाइहरु खडा भएको छ । एयर इन्डियासँग प्रस्तावित मर्जरको कारण पाइलटहरूले अनिश्चितताको सामना किन गरिरहेका छन् भनेर सोध्दा कन्ननले मर्जर स्केल र वृद्धिको बारेमा हो भन्ने जवाफ दिए ।

यदि मर्ज भएको संस्थामा  ४ सयदेखि ५ सय विमानहरु आउँदैछन् । एक पाइलटको दृष्टिकोणबाट मलाई लाग्दैन कि यस प्रकारको अवसर खोज्न सजिलो छ । अगाडि, चाहे यो कमाण्डको प्रगतिको लागि होस् वा वाइडबडीहरुमा सार्नको लागि होस, वास्तवमा प्रक्रिया पहिले नै सुरु भइसकेको छ ।

मर्जरको काम आउँदो सन् २०२५ को मध्यसम्ममा सम्पन्न हुने अपेक्षा गरिएको छ । भिस्ताराका पाइलटहरुलाई आक्रोशित मुद्दा टाटाहरु र धेरै ठूला एयर इन्डियाका युनियनहरूबीच भएको सम्झौताको अधीनमा रहने सर्तहरू हुन् । यी सर्तहरु एयर इन्डियाका कर्मचारीहरु र यसका नयाँ मालिकहरूबीचको वार्तापछि मिलाइएको थियो । जसले भर्खरै निजीकरण गरिएको एयरलाइन्सलाई नाफाको लागि उडानमा राख्न चाहन्छ ।

एकीकृत तलब संरचना एयर एसिया इन्डिया र एयर इन्डिया एक्सप्रेसका पाइलटहरूमा लागू हुन्छ । दुई अन्य एयरलाइनहरू जुन टाटा समूहको एयरलाइन्स व्यवसायहरूको एकीकरणको हिस्सा हो । यी साना वाहकहरूको कर्मचारीहरूले स्वीकार गरेका छन् । भिस्टाराका पाइलटहरूले उच्च उडान अनुभव प्रदान गर्ने एयरलाइन्सको हैसियत दिएर स्वीकार गर्दैनन् ।

एयर इन्डियाका पाइलटहरूले भिस्ताराका पाइलटहरुले अत्यधिक काम र कम पारिश्रमिकको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेपछि यस महिनाको अन्त्यमा विमान प्राविधिकहरुले हडताल गर्ने योजना बनाएका कारण एयर इन्डियाको समस्या बढिरहेको हुन सक्छ ।

एआई इन्जिनियरिङ सर्भिसेज लिमिटेडका प्राविधिकहरु राज्यद्वारा सञ्चालित मर्मत र ओभरहल फर्म र पहिलेको एयर इन्डिया इकाई तिनीहरुको स्वास्थ्य र व्यावसायिक वृद्धिलाई असर गर्ने विभिन्न समस्याहरुको कारणले अप्रिल २३ मा हडताल गर्ने छ । एआई इन्जिनियरिङको सबैभन्दा ठूलो ग्राहक एयर इन्डिया हो ।

उच्च अपेक्षा

टाटाले एयर इन्डियालाई टेकओभर गरेपछि मानिसहरूले ठूलो आशा राखेका थिए । एयर इन्डिया राष्ट्रियकरण हुनुअघि टाटा मालिक हुँदा एयरलाइन्सको एक उत्कृष्ट प्रतिष्ठा थियो ।

तर, गुणस्तर र सञ्चालनका समस्याले ती आशालाई बेवास्ता गरेको छ । भाँचिएको सिट र उपकरण, ढिलाइ, कमजोर सेवा, इत्यादिले विस्तृत टर्नअराउन्ड रणनीतिको बावजुद छवि परिवर्तनलाई बिगारेको छ ।

जनवरीमा, एक महिलाले आफ्नो पति र बच्चाहरुसँग दिल्लीदेखि टोरन्टोसम्म एयर इन्डिया उडान गरे । साढे ४ लाख भारु तिरे पनि सबपार सेवाका लागि एयरलाइन्सको आलोचना गरे । उनले उडानमा मनोरञ्जन प्रणाली सञ्चालन नगर्ने, भाँचिएको सिट र ओभरहेड बत्तीहरू खराब भएको गुनासो गरिन् । उनले दावी गरिन् कि ओभरहेड बत्तीहरू भाँचिएको कारण, उडानको क्रममा आफ्नो बच्चालाई अँध्यारोमा मद्दत गर्न आफ्नो फोनको फल्यासलाइटमा भर पर्नुपरेको थियो ।

भर्खरै, एयर इन्डिया व्यापार वर्ग यात्रुहरूका लागि चौथो सबैभन्दा खराब एयरलाइन्सको सूचीमा परेको छ । बिजनेस क्लास भएका एयरलाइन्सहरूमा गरिएको सर्वेक्षणमा, बेलायतको एजेन्सी बाउन्सले केबिन र सिट कम्फर्ट उडान सेवा र मनोरञ्जन आदिका आधारमा एयरलाइन्सलाई स्थान दिएको छ ।

एयर इन्डिया इजिप्ट एयर, कोपा एयरलाइन्स र कुवेत एयरवेजपछि चौथो स्थानमा छ । लोकल सर्कल्सद्वारा हालै गरिएको अर्को सर्वेक्षणमा लगभग ७० प्रतिशत उत्तरदाताहरूले एयर इन्डिया र भिस्ताराको समयबद्धताको बारेमा गुनासो गरे ।

एयर इन्डिया अझै पनि आफ्नो लिगेसी एयरक्राफ्टलाई राम्रो सिट र इनफ्लाइट मनोरञ्जन र अन्य सुविधाहरूको साथ अपग्रेड गर्ने प्रक्रियामा छ ।

उनले अमेरिकामा ग्राउण्ड ट्रेनिङ सुरु गर्न लागेका क्याडेट पाइलटहरूको पहिलो ब्याचको सफल अनबोर्डिङको पनि उल्लेख गरेका छन् । उनले प्रशिक्षण ब्याचहरूको ब्याकलग हटाउन केबिन क्रुलाई स्वीकार गरे । जसले निजीकरणपछि ४ हजार चालक दल सदस्य थप्न अग्रसर भयो ।

फ्लीट विस्तारको सन्दर्भमा, विल्सनले एयर इन्डियाले आफ्नो तेस्रो ए ३५० मुम्बई–दिल्ली ट्रंक रुटमा दुई नयाँ ए ३२० सँगै तैनात गरेको बताए । उनले आम्दानी बढाउने, मेलमिलाप, प्रतिवेदन र लागत घटाउने उद्देश्यले गत वैशाख १ गते नयाँ राजस्व लेखा प्रणाली लागू गर्ने घोषणा गरेका थिए । थप रुपमा फ्लाइङ रिटर्न, नयाँ प्रणालीसँग पङ्क्तिबद्ध गर्न परिमार्जन गरिएको छ ।

टाटाले एयर इन्डियालाई नियन्त्रणमा लिएको दुई वर्षमा एयरलाइन्सले आफ्नो सञ्चालन विस्तार गरेको छ । यसले काम गर्ने तरिकामा ठूलो परिवर्तन ल्याएको छ । टाटाले एयर इन्डियालाई फर्काउन सामना गर्नुपर्ने सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेको जनता र कार्य संस्कृति हो। दशकौंदेखि नराम्रो प्रदर्शन गर्दै आएको एयरलाइन्सलाई टाटाबाट परिवर्तनको उच्च अपेक्षा भए पनि पक्कै पनि समय चाहिन्छ ।

(द इकोनोमिक टाइम्सको सहयोगमा)