एजेन्सी । रुसले प्रतिवन्धित सामग्री नहटाएको भन्दै टिकटकलाई जरिवाना गरेको छ । रोमानियामा भएको राष्ट्रपतीय निर्वाचनको नतिजामा विदेशी प्रभाव फैलाउन एप प्रयोग भएको चिन्तामा मुद्धा परेको थियो । अनलाइनमा दुईबीच झगडा भएपछि एक किशोरको छुरा प्रहार गरी मृत्यु भएपछि अल्बानियाले टिकटकलाई एक वर्षको लागि प्रतिवन्ध लगाएको छ ।

‘कि त टिकटकले अल्बानियाका बच्चाहरूलाई सुरक्षा दिन्छ, वा अल्बानियाले आफ्ना बच्चाहरूलाई टिकटकबाट जोगाउनेछ’ प्रधानमन्त्री एडी रामाले सामाजिक प्लेटफर्म एक्समा भने । त्यो सबै गत महिना मात्रै थियो ।

अमेरिकमा लगभग १५ करोडले एप प्रयोग गर्छन् । टिकटक र यसको चिनियाँ मूल कम्पनी बाइट डान्सले सर्वोच्च अदालतलाई एप बेच्न वा प्रतिवन्धित गर्न बाध्य पार्ने कानूनलाई खारेज गर्न आग्रह गर्दैछ ।

विशेष गरी युवाहरूमाझ टिकटकले हालैका वर्षहरूमा विश्वभर कानुनी र राजनीतिक छानबिनको सामना गरेको छ । कम्तिमा २० देशहरूमा प्रत्यक्ष वा आंशिक प्रतिवन्धको सामना गर्नुपरेको छ । किनकि चीनसँगको यसको सम्बन्ध र यसको व्यापक प्रभावबाट सरकारहरू चिन्तित भएका छन् ।

बढ्दो छानबिनको बावजुद, टिकटक विश्वभर लोकप्रिय छ । हरेक महिना १ अर्बभन्दा बढी मानिसले एप प्रयोग गर्छन् । टिकटकको नवीनता यसको स्वामित्वको एल्गोरिथ्मबाट आउँछ, जसले सामग्रीको निरन्तर स्ट्रिम सिफारिस गर्दछ, प्रायः छोटो भिडियोहरू मानिसहरूलाई स्क्रोल गरिरहन क्यालिब्रेट गरिन्छ । बाइट डान्सले सन् २०१६ मा टिकटकको सिस्टर एप डोयुनमार्फत टेक्नोलोजीको अग्रगामी छलाङ मार्यो ।

जुन चीनको सबैभन्दा लोकप्रिय एपहरू मध्ये एक भएको छ र कम्पनीले राम्रो आम्दानी गरिरहेको छ । बाइट डान्सलाई थाहा थियो कि यो विदेशमा हिट हुन सक्छ र २०१७ मा टिकटक सुरु भयो । तर टिकटक को एल्गोरिथ्मले संसारभरि ध्यान खिचेको छ, यसले सांसदहरूलाई चिन्तित तुल्यायो, जसले टिकटक चाँडै क्याट भिडियो र नृत्य प्रवृत्तिको डोमेनबाट एक सम्भावित सामाजिक, राजनीतिक र आर्थिक शक्तिमा परिणत भएको छ ।

मोन्टानादेखि न्यूजिल्याण्डका अधिकारीहरूले टिकटकलाई हिंसा भड्काउन, गलत सूचना फैलाउन र मानसिक स्वास्थ्य बिगार्न प्रयोग गर्न सकिने चेतावनी दिएका छन् । सांसदहरूले टिकटकले चिनियाँ सरकारसँग स्थान र ब्राउजिङ इतिहास जस्ता प्रयोगकर्ताको डाटा साझेदारी गर्न सक्ने चिन्ता पनि व्यक्त गरेका छन् ।

‘युवाहरूलाई एल्गोरिथ्मको डरलाग्दो समस्याबाट जोगाउन आवश्यक छ’ रामाले भनेका छन् । टिकटकले उठेका चासो ओभरब्लो भएको प्रतिक्रिया दिएको छ । टिकटक प्रभाव अपरेशनहरूविरुद्ध लड्न समर्पित टोलीहरू छन्’ कम्पनीले एक विज्ञप्तिमा भन्यो ।

‘टिकटकको एल्गोरिथ्म, जसको उद्देश्य सामग्री तटस्थता कायम राख्ने छ, जसले प्रयोगकर्ताहरूले कुन कुरामा चासो देखाउँछन त्यसको आधारमा सामग्रीलाई श्रेणीवद्ध गर्दछ’ टिकटकले भन्यो ।

टिकटकले बाइटडान्स विश्वव्यापी लगानीकर्ताहरूको बहुमतको स्वामित्वमा रहेको बताएको छ । उही समयमा, चिनियाँ सरकारले कुनै पनि बिक्रीको विरोध गर्ने अधिकार दाबी गरेको छ ।

अन्य चिनियाँ कम्पनीहरूले विदेशमा धेरै व्यापार गर्न खोज्दा, टिकटक एक मोडेल बनेको छ । एपले चीनमा पहिलो पटक लोकप्रिय भएको नयाँ प्रकारको मनोरञ्जन अन्य ठाउँमा समात्न सक्छ । तर यसले टेमु र शेन जस्ता चिनियाँ एपहरू विरुद्ध ब्लोब्याकको लागि मार्ग प्रशस्त गरेको छ ।

‘यस्तो लाग्छ कि हरेक चिनियाँ उद्यमीलाई आफ्नो भविष्यमा नेभिगेट गर्न सक्षम हुनको लागि राजनीति विज्ञान वा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धको डिग्री चाहिन्छ’ केभिन सुले भने, ‘इन्टरकनेक्टेड क्यापिटल, एक हेज कोष, जसले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स टेक्नोलोजीहरूमा लगानी गर्छ ।’

सिङापुरको परामर्शदाता मोमेन्टम वक्र्सका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ) जियाङन लीले भने ‘मेटा र गुगल जस्ता ग्लोबल इन्टरनेट उत्पादनहरू भएका अन्य कम्पनीहरूले पनि विश्वभरि छानबिनको सामना गर्नुपर्नेछ । तर अमेरिकी कम्पनीहरू भएकाले उनीहरूले पश्चिमका राजनीतिज्ञ र नियामकहरूको नजरमा टिकटकले सामना गरेको अविश्वासको सामना गर्दैनन् ।’

नेपालमा खुल्यो भारतमा प्रतिवन्ध कायमै

अमेरिकामा प्रतिबन्धले टिकटकलाई यसको सबैभन्दा महत्वपूर्ण बजारहरू मध्ये एकबाट काट्न सक्छ । तर, टिकटकले पहिले नै त्यो समयको सबैभन्दा ठूलो दर्शकलाई गुमाउने अनुभवबाट गुज्रिएको छ । चीनसँगको भारतको भूराजनीतिक द्वन्द्वले उनीहरुको सिमानामा लडाइँ बढेपछि भारत सरकारले २०२० मा एपमाथि प्रतिवन्ध लगाएको थियो ।

टिकटक एप स्टोरहरूबाट गायब भयो र यसको वेबसाइट ब्लक गरियो, जसले एपमा आफ्नो जीविका चलाउने सिर्जनाकर्ताहरूलाई अन्य प्लेटफर्महरूमा आफ्ना दर्शकहरूलाई पुनः निर्माण गर्न बाध्य तुल्यायो । केही स्वदेशी विकल्पहरू देखा परे, तर यूएस टेक दिग्गजहरू सबैभन्दा ठूलो विजेता थिए । युट्युब र इन्स्टाग्राम दुवैका अहिले भारतमा अमेरिकाको तुलनामा करिब दोब्बर प्रयोगकर्ता छन् ।

नेपालका अधिकारीहरूले सामाजिक सद्भावलाई खलल पुर्याउने सरकारले घृणायुक्त भाषण भनेर वर्णन गरिएको सामग्रीलाई रोक्न अस्वीकार गरेकोमा झण्डै एक वर्षसम्म टिकटक अफलाइनमा राखेका थिए । वर्तमान प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले अगस्टमा प्रतिवन्ध फुकुवा गरेका थिए । शर्मा ओलीले चौथो पटक सरकारको जिम्मेवारी सम्हालेका छन् ।

टिकटकविरुद्ध रूस र इन्डोनेसियाको गठवन्धन

रसिया सरकारले टिकटकलाई यौन, लिङ्ग र नारीवाद जस्ता विषयहरू सहित देशको सेन्सरशिप नियमहरूको पालना नगर्ने सामग्री प्रसारित गर्न अनुमति दिएकोमा बारम्बार जरिवाना गरेको छ । पछिल्लो छ महिनामा रूसी अदालतहरूले लगाइएका दुईवटा सबैभन्दा भर्खरको जरिवाना लगभग ९० हजार डलर थपियो ।

इन्डोनेसियामा टिकटकले अनलाइन सपिङ सुरु गर्यो जुन यसले नयाँ आम्दानी प्रवाहको रूपमा ठूलो दाउ लगाइरहेको छ । यो एपमा अमेरिकामा जस्तै दक्षिणपूर्वी एसियाको सबैभन्दा ठूलो देश इन्डोनेसियामा लगभग जति धेरै प्रयोगकर्ताहरू छन् । तर २०२३ मा सरकारले टिकटकलाई आफ्नो अनलाइन सपिङ व्यवसाय केही दिनमै बन्द गर्न बाध्य पार्ने कानुन पारित गर्यो ।

टिकटक सपले इन्डोनेसियाको सबैभन्दा ठूलो ई–कमर्स कम्पनी, टोकोपेडियासँग मर्ज गरेपछि मात्र पुनः खोल्न सक्षम भएको थियो । धेरै पसल मालिकहरूले आफ्ना दर्शकहरूलाई पुनर्निर्माण गर्न ढिलो भइरहेको छ, तर टिकटकका लागि, परीक्षा एक लाभको साथ आयोस र इन्डोनेसियाका हजार टापुहरूमा प्याकेजहरू प्राप्त गर्न निर्मित डेलिभरी ड्राइभरहरू र रसद सेवाहरूको नेटवर्कमा पहुँच आवश्यक छ ।

सरकारी उपकरणहरूमा अवरुद्ध : ताइवान, बेलायत, क्यानडा र अन्य केही सरकारहरूले टिकटकको सुरक्षाको बारेमा चिन्तालाई स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको साथ सन्तुलनमा राख्ने प्रयास गरेका छन् ।

ताइवानले सन् २०१९ मा सरकारी उपकरणहरूबाट एपलाई प्रतिबन्ध लगाएको थियो । तर, अधिकारीहरू तिनीहरू थोक प्रतिवन्धको बारेमा सोचिरहेका छैनन् । किनभने, तिनीहरू सार्वजनिक बहसको ताइवानको संस्कृतिलाई रोक्न चाहँदैनन् । बेलायत, अष्ट्रेलिया र फ्रान्सका साथै युरोपेली संघको कार्यकारी शाखा र न्यूजिल्याण्डको संसदले पनि यस्तै दृष्टिकोण अपनाएका छन् ।

टिकटकलाई पहिले नै क्यानाडामा सरकारले जारी गरेको मोबाइल उपकरणहरूमा प्रतिवन्ध लगाइएको थियो जब सरकारले टिकटक लाई बाइटडान्सले निम्त्याउने राष्ट्रिय सुरक्षा जोखिमहरू उल्लेख गर्दै नोभेम्बरमा देशमा आफ्ना कार्यालयहरू बन्द गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

आदेशलाई चुनौती दिन गत महिना क्यानाडाको अदालतमा दायर गरिएका कागजातहरूमा टिकटकले क्यानाडा सरकारले कम्पनीलाई अमेरिकाले आफ्नो दृष्टिकोणको बारेमा निर्णय नगरुन्जेल कागजी कार्य ढिलाइ गर्न निर्देशन दिएको दावी गरेको छ ।