काठमाडौं । यतिबेला निर्वाचनको अन्तिम तयारीमा सबै देशवासीहरु जुटिरहेका छन् । राजनैतिक दलहरु मतदाताहरुको घरदैलोमा पुगिरहेका छन् । राजनैतिक दलहरु गठबन्धन बनाएर निर्वाचनमा होमिरहेका छन् । पछिल्लो समय प्रमुख राजनैतिक दलहरुले आफ्नो अभियानलाई तिब्रता दिएको पनि देखिन्छ । दलहरुले निर्वाचनको माहोल आफ्नो पक्षमा रहेको दाबी गर्दै आइरहेका छन् । प्रश्तुत छ, न्युज एजेन्सी नेपालले नेकपा एमालेका उपमहासचिव विष्णु रिमालसँग गरेको कुराकानी ।

प्रश्नः निर्वाचनमा नेकपा (एमाले) को अवस्था कस्तो छ ? माहोल कस्तो छ देशभरको ?

उत्तरः अहिले हामी निर्वाचनको प्रचार तयारी र यसको उपलब्धीको लागि गरिरहेको कामको अन्तिम चरणमा पुगेका छौँ । देशभरीको माहोल हेर्दा एमालेको परिस्थिति राम्रो छ । राम्रोको अर्थ के हो भने विगतमा गठबन्धनले क्षति पु¥याउँछ र गठबन्धनका अगाडी एमालेले केही पनि गर्न सक्दैन भन्ने सत्यहरु नै अहिले आफैँ नै एमाले माथि गयो भन्नेमा पुगेका छन् । त्यो हिसावले हेर्दा हाम्रो पार्टी पंक्तिमा मनोबल एकदम बढेर गएको छ । धरातलीय यथार्थ पनि के छ भने गठबन्धनका मानिसहरुले आफ्नो जित्नुपर्ने कारणको न्यायोचित जवाफ दिन सकिरहेका छैनन् । जनताहरुले सोधिरहेका छन्, अब तपाईको नेता को हो ? गन्तव्य के हो ? विषय के हो ? उहाँहरुसँग त्यो एजेण्डा छैन ।

फरक–फरक पार्टी मिलेर गठबन्धन बनेको कारणले गर्दा उहाँहरुको फरक–फरक जवाफ छन् । कतिपय ठाउँमा ठिक जवाफ दिँदा गठबन्धनमा दरार आउने भएकाले उहाँहरु जवाफ दिनसक्ने तहमा हुनुहुन्न । त्यो स्थितिले हामीलाई लाभ पनि भएको छ । किनभने एमालेले आफ्नो नेता अगाडी सारेको छ । एमालेले एजेण्डा सारेको छ । अझ सरल भाषामा त हामीले पाँच वर्ष एमालेले गर्छ भनेर २० वटा ग्यारेन्टी नै अगाडी सारेका छौँ । जुन हाम्रो घोषणापत्रको संक्षेपीकरण जस्तै नै हो । त्यो हिसावले सारमा भन्दा अहिले हामी अगाडी छौँ । र अगाडी बढी नै रहेका छौँ । यदी बाहिर कसैले सर्वेक्षणकै कुरा गरेर जाने हो भनेपनि अहिले गठबन्धनमा रहेको शक्तिहरुको पारो ओरालो लाग्ने र एमालेको पारो उकालो लाग्ने यो हिसावले गइरहेको मैले देख्छु ।

प्रश्नः हामीले विभिन्न विश्लेषणहरु सुनेका छौँ, एमाले कतै पछि पर्दै त छैन ? बाहिर आएको तथ्यांकलाई लिएर तपाईहरुको विश्लेषण के हो ?

उत्तरः पहिलो कुरा त यो तथ्यांक आफैँमा नक्कली छ । किनभने सर्वेक्षण गर्नै पाइँदैन । सर्वेक्षण गर्ने भरपर्दा संस्थाहरुले पनि सर्वेक्षण गरेका भएपनि उनीहरुले आफ्नो सर्वेक्षणको प्रतिवेदन बाहिर ल्याउन पाउँदैनन् । सेयर गर्न नि पाउँदैनन् । अब सरकारका संयन्त्रले गरेका कुनै त्यस्तो सूचना छन् भनेपनि ती संस्थाहरुले बाहिर ल्याउन पाउँदैनन् । मैले सुने गृहमन्त्री स्वयमलेसमेत राष्ट्रिय अनुसन्धानको सर्वेक्षण भनि नक्कली अंकहरु बाहिर ल्याएको मैले सुनेको छु । मेरो आफ्नो बुझाइमा मैले सत्तामा रहँदाखेरी, सरकारमा रहँदा भएका कामको अनुभवको आधारमा त्यस्ता संस्थाका कुनैपनि सूचना सेयरिङ हुँदैनन् । बाहिर सर्कुलर गर्न पनि पाइने होइन । त्यो त आचारसंहीताको कुरो पनि थियो । मलाइ के लाग्छ भने गठबन्धनका साथीहरु पराजयको मानसिकताबाट आत्तिनुभएको छ । विभिन्न ठाउँमा हिंसा पनि बढीरहेको छ । केही मानिसहरु घाइते भइरहेका छन् विगत केही दिनदेखि र आक्रमणमा उत्रिएको छ गठबन्धन ।

अरु कुनै दल उत्रेका छैनन् । व्यक्ति उत्रेका छैनन् । गठबन्धन उत्रिएको छ । अर्को दलको प्रचार टिममाथि आक्रमण गर्ने, अर्काको कार्यक्रममा जान नदिने र नक्कली सूचना बाहिर ल्याउने भनेको स्वतः आफैँमा के बुझ्नुपर्छ हामीले भने यो पराजयको कारणले हतास मनस्थितिले आएको कुराहरु बुझ्नुपर्छ । त्यसकारणले जे तथ्य, तथ्यांकहरु बाहिर आइराखेका छन् ती मिथ्यांक मात्रै हुन् । त्यसमा कुनैपनि संस्थाहरुले सर्वेक्षण गरेका छैनन् र त्यो बाहिर आएको पनि छैन । म चुनौती नै दिनसक्छु गृहमन्त्रीजीलाई त्यस्तो छ भने त रिपोर्ट नै बाहिर ल्याए भयो नि त । बाहिर ल्याउने हो भने अरु विश्वसनीय संस्थाहरुले गरेका सर्वेक्षणलाई नि बाहिर ल्याउनलाई उहाँले आग्रह गर्नुप¥यो । निर्वाचन आयोगलाई भन्नुप¥यो, हामी कानून मिच्छौँ । मिच्न अरुलाई पनि दिनु भन्नुप¥यो । उहाँहरु छद्म काम गरिरहनुभएको छ र छद्म कामलाई पुष्टि गर्नका लागि उहाँहरुले अन्तर्राष्ट्रिय फेक न्युज एजेन्सी, न्युज पोर्टलहरुलाई प्रयोग गर्नुभएको छ । मैले थाहा पाएको नेपाल ब्रिटेन यस्तै के नाम गरेको कुनै एउटा वेबसाइटमार्फत एउटा नक्कली सूचना बाहिर आयो त्यसमा एउटा अमुक दल संलग्न छ भन्ने सुनेको छु । त्यो गर्नुको कारण त्यसमार्फत सामाजिक सञ्जालमा यसलाई बढी प्रचारित गर्ने, भाइरल गर्ने र जनतालाई हो क्यारे भनेजस्तो भ्रम दिने काम हुन खोजिरहेको छ । यो स्वच्छ निर्वाचनको लागि निन्दनिय काम हो ।

प्रश्नः परिचालन र मतदाता शिक्षाको सम्बन्धमा एमाले पछाडी परेको भन्ने समाचारहरु आइराखेको छ, यसलाई कसरी व्यवस्थित गरिरहनुभएको छ ? पार्टी कमिटीहरु कसरी परिचालित भइरहेका छन् ?

उत्तरः प्रचार, परिचालनको हिसावले एमाले पछाडी छैन । किनभने अहिले पहिलेको भन्दा पृथक प्रचार छ । अहिले हामी पोष्टर टाँस्न पाउँदैनौँ । जुलुस निकाल्न पाउँदैनौँ । घरदैलोमा पनि सिमित संख्यामा मात्रै जानुपर्छ । २५ को संख्या तोकेको छ । १० वटाभन्दा बढी झण्डा बोक्न पाइदैनँ । यो आचारसंहीताको कारणले गर्दाखेरी पहिलेको जस्तो ठूलो संख्यामा जाने रौनक चाहीँ देखिँदैन । पहिलाको भौतिक उपस्थितिमा गरिने प्रचार भएनकि भन्ने लाग्नु स्वभाविक नै हो । हामीले आमसभाको माध्यम चाहीँ तोकिएको ठाउँमा मात्रै जुन कमिटीहरुले आवश्यक ठान्नुभएको छ, त्यो ठाउँमा मात्रै गरेका छौँ । जहाँ अध्यक्ष पुग्न सक्नुभएन र उहाँहरुलाई ठूलो सभा गर्न मन लाग्यो त्यो ठाउँमा मात्रै हामीले ४० ठाउँ छानेका थियौँ त्यसमध्ये निश्चित ठाउँमा अहिले अध्यक्ष गइरहनुभएको छ । त्यसकारणले जहाँ जहाँ अध्यक्ष जानुभयो जनसागर उर्लिएको नै हामी पाउँछौँ । त्यो हिसावले राम्रै देखिन्छ । बढी हामीले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेका छौँ । र वैकल्पिक माध्यमहरु प्रयोग गरेका छौँ । केही अनलाइनमा विज्ञापन ग¥यौँ । फेसबुक इत्यादिमा बुस्ट गरेका छैनौँ । सामाजिक सञ्जालमा स्वतःस्फुर्त रुपमा लाखौँ व्यक्तिहरुको बीचमा एमालेको प्रचार यो आठ÷दश दिनमा व्यापक नै गइरहेको छ । मतदाताहरुले कसरी मत हाल्ने ? आफ्नो नम्बर कहाँ छ ? लिस्ट पाएको छ कि छैन घरमा ? हामी पहिले प्रत्येक मतदाताको नाम लेख्थ्यौँ र घरघरमा गएर तपाईको यति नम्बरमा छ भन्थ्यौँ । अब तीन÷चार दिन बाँकी छ । ती दिनमा पूर्णता आउला । त्यसमा कमी भएको होला जस्तो लाग्छ मलाई । सबै भोटहरु जिरो बदरमा जानेगरी, सबै मत सदर, जिरो बदर भन्ने किसिमले जानुपर्ने स्थिति हुन्छ । त्यो हिसावले हाम्रो कमिटीहरुलाई अगाडी बढ्नुस् भनेका छौँ । तर मुखमा झुन्डिएको छ साथीहरुलाई चार सूर्य चार छाप भन्ने शब्द प्रयोग गर्नुहुन्छ । त्यसले कहिलेकाहीँ गलत अर्थ लगाइदिन सक्छ । किनभने एउटा मतपत्रमा एउटा मात्र सूर्य छ अहिले । सूर्य नभएको मतपत्र कुनैपनि छैन ।

अधिकांशमा सूर्य नै सूर्य छन् । तर मतपत्र चारवटा फरक फरक छ । चार गते चारवटा फरक मतपत्र अनि प्रत्येकमा भएको सूर्यमा छाप लगाउ भनेर एमालेले भन्ने हो भने त्यो ठिक हुन्थ्यो । पहिले सात सूर्य सात छाप भन्ने लयमा चारवटा मतपत्र हुने भएकाले चार सूर्य चार छाप भन्नुभएको छ । एउटै मतपत्रमा चारवटा सूर्य खोज्नुभयो र चारवटा छाप लगाइदिनुभयो भने बदर हुनसक्ने खतरा छ । यसमा भर्खर हामीले हाम्रो साथीहरुलाई सचेत गराउन खोजिरहेका छौँ । प्राविधिक खालका पक्षहरु र त्यसमा ध्यान दिनुपर्ने विषयमा हामीले भर्खर निर्देशित गरिरहेका छौँ । यो चुनावमा अर्को एउटा पनि निर्देश गर्नुपर्छ, भर्खर कानून आएको छ । तल सर्कुलर पनि धेरै गइसकेको छैन । जस्तोकि समानुपातिक बाट उम्मेदवार बनाइएका व्यक्तिहरुको मतगणना प्रतिनिधि कसले छान्ने ? भन्ने कुरो नै धेरै स्पष्ट भएको छैन । त्यो कानून पढ्नुभएको छैन मान्छेहरुले । हामीले आफ्नो पार्टीबाट आफ्नो पार्टी कमिटीमा सूचना पठाउँदै छौँ । अरुलाई पनि लागू हुन्छ यो, भन्दा बिगिँ्रदैन । प्रत्येक जिल्लाको प्रमुख अध्यक्ष वा सभापतिले त्यही क्षेत्रमा मतदाता नामावलीमा नाम भएको व्यक्तिलाई छान्नुपर्छ । त्यो विधि नै छ । त्यसमा योग्यताहरु नै तोकेको छ । त्यो नहेरी फलानो जान्छ भने त्यो पनि बिग्रिन्छ । पछि मत गणनाको बेलामा झमेला हुन्छ । यि जस्ता कामहरु हामीले मतदातालाई सचेत बनाउने र त्यसमा निर्वाचनको माहोल नयाँ ढंगले लैजाने काम अझ गर्न बाँकी नै छ ।

प्रश्नः गठबन्धनले राज्यकोषको अथवा अन्य अवयवहरुको प्रयोग÷दुरुपयोगको विषयमा एमालेले चासो दिएको छ कि छैन ? कत्तिको चनाखो छ ?

उत्तरः हामी के कुरामा सचेत छौँ र हाम्रो पार्टी समर्थकलाई मात्रै होइन आम मतदातालाई के भनिरहेका छौँ भने अहिले गठबन्धन सबैखालको हतकण्डा प्रयोग गर्नपनि उद्यत रहनसक्छ । यसमा शतर्क रहनुस् भनेका छौँ । बिहानीले दिन बताउँछ भनेको जस्तै केही ठाउँमा भएका हिंसाले यो चुनाव हिंसारहीत होला कि नहोला भन्ने शंका उत्पन्न भएको छ । हामीले यसमा शतर्क हुनुस् भनेका छौँ । स्रोत, साधनको दुरुपयोग गर्नुहुँदैन । सत्तामा रहने बढी शतर्क हुनुपर्छ । कि कानून, आचारसंहीता नै बनाउनु हुँदैन । बनेको आचारसंहीतालाई प्रभावकारी ढंगले पालना गर्नुपर्छ । यो नमिल्दो छ, अव्यवहारिक छ भन्ने कुरो त सत्तालाई फाइदा हुने कुरा न भनेका थियौँ । त्यतिखेर उहाँहरु ध्यान नदिने ।

अहिले यतिखेर क्रमशः मिच्दै जाने । उहाँहरुलाई बानि के परेको छ भने ७२ घण्टा मौन अवधि रहेको छ मनलाग्दी गर्ने । किनभने अरुलाई बाहिर निस्किन पाइँदैन, बन्द गरिदिने । आफूचाहीँ प्रहरीको गाडी चढेर सुरक्षा निकायहरुलाई दुरुपयोग गर्दै घरघरमा मतलाई प्रभावित गर्ने क्रियाकलाप गर्ने तहमा स्थानीय तहको चुनावमा पनि गर्नुभयो । त्यो गर्नुहोला भन्ने हामीलाई लागिरहेको छ । त्यसको लागि हामीले हाम्रो मतदाताहरुलाई सचेत गराइरहेका छौँ । हाम्रो बुथ कमिटीहरुलाई पनि यसमा ध्यान दिनुस् भनेका छौँ । यसमा हाम्रो ध्यान गएको छ । पर्याप्त त भइसकेको छैन होला ।