एजेन्सी । यस वर्षको अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार तीन अमेरिकी अर्थशास्त्रीलाई संयुक्त रूपमा प्रदान गरिने भएको छ । रोयल स्वीडिस एकेडेमी अफ साइन्सले सोमबार अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार तीन अमेरिकी अर्थशास्त्रीलाई संयुक्त रूपमा हस्तान्तरण गर्ने घोषणा गरिएको हो ।

म्यासाचुसेट्स इन्स्टिट्यूट अफ टेक्नोलोजीका डारोन एसिमोग्लु, सोही इन्स्टिट्यूटका साइमन जोन्सन र सिकागो विश्‍वविद्यालयका जेम्स रोबिन्सनलाई पुरस्कार समितिले पुरस्कृत गर्ने निर्यण गरेको छ ।

अर्थशास्त्र तथा आर्थिक विज्ञान विधातर्फ यस वर्षको नोबेल पुरस्कार तीन जना अर्थशास्त्रीले संयुक्त रूपमा पाउने छन् ।

ती अर्थशास्त्रीले देशको समृद्धिमा त्यस देशमा भएका सामाजिक संस्थाहरूको महत्वका बारेमा गरेको योगदानस्वरुप पुरस्कार प्रदान गरिएको जनाइएको छ । यसबाट राष्ट्रहरू बिचको समृद्धिमा भिन्नता देखाएको एकेडेमीले उल्लेख गरेको छ । कानुनी शासनको मामिलामा कमजोर रहेको एवं समाज र जनसङ्ख्याको शोषण गर्ने संस्थाले समृद्धि वा परिवर्तनका लागि योगदान गर्न सक्दैनन् भन्ने विषयलाई विजेताहरूको अनुसन्धानले बुझ्न मद्दत गरेको एकेडेमीले उल्लेख गरेको छ ।

पुरस्कारका विजेताहरूले युरोपेली मुलुकहरूले उपनिवेश गरेका अर्थतन्त्र र त्यसको संस्थागत अवस्था तथा उपनिवेशपछिको संस्थागत अवस्थाको बारेमा अध्ययन गरेका छन् । यस क्रममा समावेशीकरणका लागि ल्याइएका संस्थाका कारण पहिले धनी भएका औपनिवेशिक मुलुक पनि अहिले कमजोर अवस्थामा पुगेको उनीहरूको अध्ययनको निष्कर्ष छ ।

समावेशीकरणका लागि सिर्जित संस्थाले दीर्घकालीन फाइदा गर्ने भए पनि सत्तामा रहेका व्यक्तिले अल्पकालीन लाभको लागि प्रयोग गर्ने गरेले यसले परिणाम दिन नसकेको उनीहरूको निष्कर्ष छ । राजनीतिक प्रणालीको नियन्त्रण यी संस्थाहरू रहुन्जेल यी संस्थाले गर्ने आर्थिक सुधारका प्रतिविद्धताबारे कसैले विश्वास नगर्ने समेत उनीहरूको अध्ययनको निष्कर्ष छ ।

विजेताहरूका अनुसार विभिन्न देशको बिचमा बढ्दै गएको आम्दानीको भिन्नता कम गर्नु अहिलेको समयको सबैभन्दा ठुलो चुनौती हो । पुरस्कारका लागि गठित समितिका अध्यक्ष जाकोब स्वेन्सन भन्छन्, ‘पुरस्कार विजेताहरूले यो चुनौतीलाई सामना गर्दै सफलता हासिल गर्न सामाजिक संस्थाको महत्त्व के हुन्छ भन्ने विषय प्रस्ट पारेका छन् ।’

पुरस्कार पाउने डारोन असिमोग्लु म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजीसँग आबद्ध छन् । साइमन जोनसन एमआईटी स्लोन स्कूल अफ मैनेजमेन्टसँग आबद्ध छन् । अर्थशास्त्री जेम्स रोबिन्सन हार्वर्ड विश्वविद्यालयका अर्थशास्त्री हुन् ।