काठमाडौं । नेपाल धितोपत्र बोर्ड (सेबोन) ले सेयर कारोबारमा हुने चलखेल रोक्न नयाँ प्रावधान ल्याएको छ । धितोपत्र बोर्डले सूचिकृत कम्पनीहरुको सेयर कारोबार बन्द हुने अन्तिम १५ मिनेटको कारोबारलाई औसत मानेर भोलिपल्टको ‘ओपनिङ’ मूल्य तोक्ने व्यवस्था गरेको हो ।

धितोपत्र बोर्डले मंगलबार नै नयाँ प्रावधानलाई स्वीकृत गरेको छ । नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) को प्रस्तावमा बोर्डले चलखेल रोक्न नयाँ व्यवस्था गरेको हो । नयाँ व्यवस्था एक दुई दिनभित्र नै कार्यान्वयनमा आउने भएको छ ।

पहिला कारोबार बन्द हुँदाको समयको सेयर मूल्यका आधारमा (क्लोजिङ प्राइस) भोलिपल्टको ओपनिङ मूल्य निर्धारण हुँदै आएको थियो । कम्पनीको भोलीपल्टको ओपनिङ मूल्य बढाउन कम्पनीको सेयर कारोबारमा अन्तिम मिनेटमा आएर चलखेल हुँदै आएको छ ।

यसलाई नियन्त्रण गर्न बोर्डले अन्तिम १५ मिनेटको कारोबार आधार मानेर औसत मूल्य निकाल्ने र त्यसलाई भोलीपल्टको ओपनिङ मूल्य तोक्ने व्यवस्था स्वीकृत गरेको बोर्डका एक उच्च अधिकारीले सुनौलो नेपाललाई बताए ।

‘१५ मिनेटको मूल्यमा शुत्र लगाएर जुन मूल्य लिइन्छ त्यसलाई भोलिपल्टको ओपनिङ प्राइस हुनेछ । यो ‘कन्ट्रोल मेकानिजम’ हो । यसले अन्तिम मूल्यमा हुने चलखेललाई रोक्ने छ । अन्तिम १५ मिनेटमा चलखेल गर्ने संभावना कम भयो’ ती उच्च अधिकारीले भने । उनका अनुसार नेप्सेमा सूचिकृत सबै कम्पनीहरुमा यो नियम लागू हुनेछ ।

बोर्डमा सन्तोषनारायण श्रेष्ठ अध्यक्ष भएर आएपछि सेयर बजारको सुधार प्रक्रिया अघि बढेको छ । बोर्डले अहिले धितोपत्र निष्कासन नियमावलीमा परिमार्जनको काम अघि बढाएको छ । बोर्डले एक समिति बनाएर निष्कासनसम्बन्धि आधा दर्जन व्यवस्थालाई पुनरावलोकन गरिरहेको छ ।

बोर्डले जलविद्युत कम्पनीको ‘लक इन पिरियड’, सेयर निष्कासन न्यूनतमदेखि अधिकतमसम्मको व्यवस्था र प्रिमियम तथा बुकबिल्डिङको विषयमा अध्ययन गर्न समिति गठन गरेको हो । बोर्डले यसअघि गरेको अध्ययनले जलविद्युत आयोजनाको लक इन पिरियडको समय बढाउनु पर्ने देखाएको थियो ।

बोर्डले लक इन पिरियड बढाएर बैंक तथा वित्तीय संस्थाको हाराहारीमा बनाउन प्रतिवेदन तयार पारेपछि जलविद्युत लगानीकर्ताले यसको विरोध गर्दै आएका छन् । जलविद्युत कम्पनी सञ्चालनमा आएको तीन वर्षपछि लक इन पिरियड खुला हुने व्यवस्था छ ।

लगानीकर्ताले ऋण लिँदा बैंकमा व्यक्तिगत जमानी (पर्सनल ग्यारेन्टी) राख्ने भएकाले लक इन पिरियडको सीमा बढाउनु आवश्यक नभएको स्रोतको भनाई छ ।

बोर्डले न्यूनतम १० प्रतिशत र अधिकतम ४९ प्रतिशत सेयर निष्कासन गर्ने व्यवस्थामा पनि पुनरावलोकन गर्न लागेको छ । अहिले चुक्ता पुँजीको न्यूनतम १० प्रतिशत सेयर निष्कासन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । अधिकतम् ४९ प्रतिशतसम्म निष्कासन गर्न पाउने व्यवस्था धितोपत्र दर्ता तथा निष्कासन नियमावलीमा छ । यसलाई पनि समयअनुसार पुनरावलोकन गर्नु आवश्यक भएको निश्कर्ष बोर्डको छ ।

यसैगरी बोर्डले प्रिमियम र बुकबिल्डिङ विधिको पनि पुनरावलोकन गर्न लागेको छ । बोर्डले वास्तविक (उत्पादनमूलक) क्षेत्रलाई धितोपत्र बजारमा ल्याउन प्रिमियम र बुक बिल्डिङ विधि ल्याएको हो । प्रिमियम र बुक बिल्डिङ विधि विवादमा पर्दै आएको छ ।

यसैगरि, कम पुँजी भएका कम्पनीको सेयर मूल्यमा बढाइचढाइ हुने गरेको छ । यसलाई नियन्त्रण गर्न बोर्डले अध्ययन गरेर एउटा नीति लिने भएको छ । थोरै पुँजी भएका लघुवित्त कम्पनीको सेयर संख्या कम भएकाले लगानीकर्ता त्यतै झुम्मिदा बजारमा अस्वभाविक रुपमा सेयर मूल्य बढ्ने गरेको निश्कर्ष बोर्डको छ ।

यसबीचमा बोर्डले साना तथा मझौला कम्पनी (एसएमईज) ले सेयर निष्कासन गरी पुँजी जुटाउन पाउने बाटो खुलाएको छ । बोर्डले साना तथा मझौला संगठित संस्थाको धितोपत्र निष्कासन तथा कारोबार नियमावली जारी गरेसँगै साना तथा मझौला कम्पनीलाई आइपीओ जारी गरेर पुँजी जुटाउने बाटो खुलेको हो ।

सेयर कारोबार गराउन चाहने एसएमईजका लागि अधिकतम चुक्ता पुँजी २५ करोड रुपैयाँ तोकिएको छ ।